Περίληψη Μαθήματος

## Μικροοργανισμοί 🦠 Γενικά, ως **μικροοργανισμοί** ή **μικρόβια** χαρακτηρίζονται εκείνοι οι οργανισμοί που δεν μπορούμε να διακρίνουμε με γυμνό μάτι 👀, καθώς έχουν μέγεθος μικρότερο από 0,1 mm. Πολλοί μικροοργανισμοί, όπως τα **νιτροποιητικά βακτήρια**, περνούν όλη τους τη ζωή στο φυσικό περιβάλλον 🌍. Άλλοι, για να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν, περνούν μέρος ή ολόκληρη τη ζωή τους στο εσωτερικό κάποιου πολυκύτταρου οργανισμού. Αυτοί ονομάζονται **παράσιτα** 🦠, ενώ ο οργανισμός που τους φιλοξενεί λέγεται **ξενιστής**. Κάποιοι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή προκαλούν **διαταραχές** στην υγεία του 🏥 και λέγονται **παθογόνοι**. Όμως, οι περισσότεροι μικροοργανισμοί δεν είναι βλαβεροί και αντίθετα είναι **χρήσιμοι** ή και **απαραίτητοι**, συμμετέχοντας σε σημαντικές διεργασίες 🌱, όπως η <Tooltip><TooltipTrigger>αποικοδόμηση</TooltipTrigger><TooltipContent>Η διαδικασία με την οποία οργανικά υλικά διασπώνται και ανακυκλώνονται στο περιβάλλον.</TooltipContent></Tooltip> της νεκρής οργανικής ύλης ή χρησιμοποιούμενοι για την παραγωγή ουσιών σε τομείς όπως η υγεία και η διατροφή 🍞. Ένας άλλος μικροοργανισμός, το βακτήριο **Escherichia coli** (E. coli), που ζει στο ανθρώπινο έντερο 🦠, αποτελεί φυσιολογική μικροχλωρίδα όταν βρίσκεται σε μικρούς αριθμούς και δεν μεταναστεύει σε άλλους ιστούς ή όργανα. Παράγει χρήσιμες χημικές ουσίες, όπως η **βιταμίνη Κ** 🧬, την οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει μόνος του. Επίσης, συμβάλλει στην **άμυνα** του οργανισμού 🛡️. Όμως, αν αυξηθεί ή μετακινηθεί σε άλλους ιστούς, μπορεί να προκαλέσει ασθένειες, και τότε χαρακτηρίζεται ως **δυνητικά παθογόνος**. ### 1.2.1 Κατηγορίες Παθογόνων Μικροοργανισμών 🧫 Οι **παθογόνοι μικροοργανισμοί** μπορεί να είναι **ευκαρυωτικοί**, **προκαρυωτικοί** ή **ιοί**. - Στους **ευκαρυωτικούς** περιλαμβάνονται τα **πρωτόζωα** και οι **μύκητες**. - Στους **προκαρυωτικούς** ανήκουν τα **βακτήρια**. - Οι **ιοί** αποτελούν **ακυτταρικές** μορφές ζωής που δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνοι τους 🦠. ### Ευκαρυωτικοί Μικροοργανισμοί #### Πρωτόζωα 🧬 Τα **πρωτόζωα** είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. Τα περισσότερα αναπαράγονται μονογονικά με **διχοτόμηση** και κινούνται είτε με <Tooltip><TooltipTrigger>ψευδοπόδια</TooltipTrigger><TooltipContent>Προσωρινές προεκτάσεις του κυτταροπλάσματος που επιτρέπουν στα κύτταρα να μετακινούνται.</TooltipContent></Tooltip> (όπως η **αμοιβάδα**) είτε με **βλεφαρίδες** ή **μαστίγια** 🦠. - Η **ιστολυτική αμοιβάδα** προκαλεί **αμοιβαδοειδή δυσεντερία**. - Το **πλασμώδιο** μεταδίδεται από τα κουνούπια και προκαλεί **ελονοσία** 🦟. - Το **τρυπανόσωμα** μεταδίδεται από τη **μύγα τσετσέ** και προκαλεί τη **νόσο του ύπνου** 😴. - Το **τοξόπλασμα** μεταδίδεται από τα κατοικίδια ζώα 🐱 και μπορεί να προσβάλει βασικά όργανα, όπως τους πνεύμονες και το ήπαρ, προκαλώντας **αποβολές στις εγκύους**. #### Μύκητες 🍄 Οι **μύκητες** είναι ευκαρυωτικοί μονοκύτταροι ή κοινοκυτταρικοί οργανισμοί 🧬. Πολλαπλασιάζονται μονογονικά με **διχοτόμηση** ή με **εκβλάστηση**, όπου σχηματίζεται ένα εξόγκωμα στο αρχικό κύτταρο, το οποίο μπορεί να αποκοπεί και να ζει ως αυτόνομος οργανισμός. Οι μύκητες μπορούν να παρασιτούν σε ζωντανούς οργανισμούς ή να ζουν ελεύθεροι στο περιβάλλον 🌱. Προκαλούν **μυκητιάσεις** στον άνθρωπο, όπως η **Candida albicans**, που μπορεί να προκαλέσει **πνευμονική καντιντίαση**, **κολπίτιδα** ή **στοματίτιδα**. Τα **δερματόφυτα** είναι ειδική κατηγορία μυκήτων που προσβάλλουν το **δέρμα** και τις **μεσοδακτύλιες περιοχές των ποδιών**, προκαλώντας ερυθρότητα και **κνησμό**. ### Προκαρυωτικοί Μικροοργανισμοί 🦠 #### Βακτήρια Τα **βακτήρια** είναι προκαρυωτικοί οργανισμοί 🧬, χωρίς οργανωμένο πυρήνα. Το **γενετικό τους υλικό** βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή που ονομάζεται **πυρηνοειδές**, ενώ η πλασματική μεμβράνη τους περιβάλλεται από **κυτταρικό τοίχωμα**. Μερικά βακτήρια διαθέτουν και ένα επιπλέον περίβλημα, την **κάψα**. Αναπαράγονται κυρίως μονογονικά με **διχοτόμηση**, και σε ευνοϊκές συνθήκες μπορεί να διαιρούνται κάθε 20 λεπτά, σχηματίζοντας γρήγορα αποικίες 🧪. Όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες, μετατρέπονται σε **ενδοσπόρια** που είναι ανθεκτικά και αφυδατωμένα κύτταρα. **Παραδείγματα**: - Το **Vibrio cholerae** προκαλεί **χολέρα**. - Το **Treponema pallidum** προκαλεί **σύφιλη**. ### Ιοί 🦠 Οι **ιοί** είναι ακυτταρικές μορφές ζωής, που αποτελούνται από ένα πρωτεϊνικό περίβλημα (**καψίδιο**) και γενετικό υλικό (DNA ή RNA). Δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς να εισέλθουν σε έναν οργανισμό (**ξενιστή**) 🧬. Οι ιοί προκαλούν ασθένειες όπως: - **Κρυολόγημα** 🤧 - **Γρίπη** 😷 - **AIDS** 🦠 Οι ιοί DNA, όπως οι **ερπητοϊοί**, πολλαπλασιάζονται στον πυρήνα του κυττάρου-ξενιστή και μπορεί να παραμείνουν σε λανθάνουσα κατάσταση για καιρό, μέχρι να ενεργοποιηθούν. Οι **RNA ιοί** (όπως οι **ρετροϊοί** που περιλαμβάνουν τον HIV) χρησιμοποιούν το ένζυμο **αντίστροφη μεταγραφάση** για να παράγουν DNA από το RNA τους, ενσωματώνοντας το γενετικό τους υλικό στο γονιδίωμα του ξενιστή 🧪. --- Η ανάγνωση του **γονιδιώματος** παθογόνων μικροοργανισμών, όπως το **Mycobacterium leprae** (λέπρα) και το **Yersinia pestis** (πανώλη), βοηθά στην ανακάλυψη φαρμάκων και εμβολίων, ενώ συμβάλλει στην κατανόηση της **ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά**. --- ### 1.2.2 Μετάδοση και Αντιμετώπιση των Παθογόνων Μικροοργανισμών 🦠🧑‍⚕️ Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό ονομάζεται **μόλυνση**, ενώ ο πολλαπλασιασμός του ονομάζεται **λοίμωξη**. Οι **λοιμώδεις ασθένειες** μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου. Οι μικροοργανισμοί μεταδίδονται με διάφορους τρόπους: - Μέσω της **τροφής** 🍲 και του **νερού** 💧 - Μέσω της **επαφής με μολυσμένα ζώα** 🐕 - Μέσω **σταγονιδίων** βήχα ή φτερνίσματος 🤧 - Με άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα ή αντικείμενα 🧼 Τα **αντιβιοτικά** αποτελούν βασική άμυνα κατά των βακτηριακών λοιμώξεων 🧪. Το πρώτο αντιβιοτικό, η **πενικιλίνη**, ανακαλύφθηκε το 1929 από τον **Αλεξάντερ Φλέμινγκ** 🧑‍🔬, όταν παρατήρησε την ανάπτυξη ενός μύκητα που ανέστειλε την ανάπτυξη των βακτηρίων. Τα αντιβιοτικά είτε εμποδίζουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων είτε αναστέλλουν μεταβολικές διεργασίες και λειτουργίες αντιγραφής και μεταγραφής του γενετικού υλικού των μικροοργανισμών. Ωστόσο, τα αντιβιοτικά **δεν είναι αποτελεσματικά κατά των ιών**, καθώς οι ιοί δεν διαθέτουν δικό τους μεταβολικό μηχανισμό.