Περίληψη Μαθήματος

## 💰 Τα Δημόσια Οικονομικά ### 📈 Η Σημασία του Δημόσιου Τομέα Ο δημόσιος τομέας έχει κεντρικό ρόλο στις σύγχρονες οικονομίες, καθώς οι **δημόσιες δαπάνες** και οι **φόροι** επηρεάζουν τη λειτουργία της οικονομίας με τους εξής τρόπους: 1. **Κατανομή παραγωγικών συντελεστών**: - Οι δημόσιες δαπάνες μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή ορισμένων αγαθών, κατευθύνοντας πόρους σε τομείς που το κράτος επιθυμεί να ενισχύσει. - Για παράδειγμα, οι **επενδύσεις** σε αγροτική παραγωγή αυξάνουν τη γεωργική παραγωγή. - Αντίθετα, η **επιβολή φόρων** σε αγαθά πολυτελείας μπορεί να μειώσει τη ζήτηση και, τελικά, την παραγωγή τους. 2. **Επίπεδο εισοδήματος**: - Η αύξηση των **δημόσιων δαπανών** ή η μείωση της **φορολογίας** αυξάνουν την οικονομική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο εισόδημα. - Αντίθετα, η μείωση των δαπανών ή η αύξηση των φόρων μειώνουν την παραγωγή και, κατ' επέκταση, το εισόδημα των πολιτών. 3. **Επενδύσεις και ανάπτυξη**: - Οι δημόσιες δαπάνες σε **υποδομές** όπως δρόμους, λιμάνια, και φράγματα αυξάνουν το **κεφάλαιο της οικονομίας**. Αυτό βελτιώνει την παραγωγικότητα και επιταχύνει τον **ρυθμό ανάπτυξης**. --- ### 💼 Δημόσια Έξοδα Τα δημόσια έξοδα διακρίνονται κυρίως σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 1. **Δαπάνες για προϊόντα και υπηρεσίες**: - Περιλαμβάνουν τις δαπάνες για: - **Μισθούς δημοσίων υπαλλήλων** - **Αγορά υλικών** (π.χ., χαρτί, οχήματα, αεροπλάνα) - **Δημόσια έργα** (π.χ., δρόμοι, σχολεία) - Αυτές οι δαπάνες οδηγούν σε **παραγωγή** και **δημιουργία εισοδήματος**, καθώς αντιπροσωπεύουν την αμοιβή των παραγωγικών συντελεστών που συμμετέχουν στην παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών. 2. **Μεταβιβαστικές πληρωμές**: - Περιλαμβάνουν κοινωνικές παροχές, όπως: - **Επιδόματα ανεργίας** - **Υποτροφίες** - Αυτές οι πληρωμές δεν δημιουργούν νέα παραγωγή, αλλά μεταφέρουν εισόδημα από μια ομάδα πολιτών σε άλλες, χωρίς να συμμετέχει η παραγωγή. --- ### 💸 Τα Έσοδα του Δημοσίου Τα κύρια έσοδα του δημοσίου προέρχονται από: - **Φόρους**: Υποχρεωτικές πληρωμές πολιτών και επιχειρήσεων στο κράτος, χωρίς να υπάρχει άμεση ανταπόδοση. - **Δημόσιο δανεισμό**: Όταν το κράτος δανείζεται από εσωτερικές ή εξωτερικές πηγές. #### 📊 Φόροι Οι φόροι κατηγοριοποιούνται με βάση διάφορα κριτήρια: 1. **Φορολογική βάση**: - **Φόροι εισοδήματος**: Υπολογίζονται με βάση το **εισόδημα** του πολίτη ή της επιχείρησης. - **Φόροι περιουσίας**: Επιβάλλονται στην **περιουσία** των πολιτών (π.χ., ακίνητα) ή κατά τη μεταβίβασή της (κληρονομιά, δωρεά). - **Φόροι δαπάνης**: Επιβάλλονται κατά την **αγορά προϊόντων**. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι **έμμεσοι φόροι**, όπως οι **δασμοί** στα εισαγόμενα προϊόντα. 2. **Αναλογικότητα φόρου**: - **Αναλογικός φόρος**: Ο φορολογικός συντελεστής παραμένει ο ίδιος ανεξάρτητα από το μέγεθος του εισοδήματος. - Για παράδειγμα, αν ο φόρος είναι 12%, ένα εισόδημα 100 ευρώ θα φορολογηθεί με 12 ευρώ, και ένα εισόδημα 200 ευρώ με 24 ευρώ. - **Προοδευτικός φόρος**: Ο φορολογικός συντελεστής αυξάνεται όσο αυξάνεται το εισόδημα. - Παράδειγμα: Για εισόδημα 100 ευρώ, ο φορολογικός συντελεστής μπορεί να είναι 8%, για τα επόμενα 100 ευρώ να είναι 12%, και για τα επόμενα 100 να είναι 18%. Έτσι, όσο αυξάνεται το εισόδημα, αυξάνεται και το ποσοστό φόρου. - **Αντίστροφα προοδευτικός φόρος**: Ο συντελεστής μειώνεται όσο αυξάνεται το εισόδημα. Συνήθως αφορά φόρους κατανάλωσης, όπως ο φόρος στη βενζίνη, όπου άτομα με χαμηλότερο εισόδημα πληρώνουν μεγαλύτερο ποσοστό από το εισόδημά τους σε φόρους σε σχέση με τα άτομα με υψηλότερο εισόδημα. #### 💰 Δημόσιος Δανεισμός Ο δημόσιος δανεισμός μπορεί να προέρχεται από δύο κύριες πηγές: 1. **Εξωτερικός δανεισμός**: - Δάνεια που συνάπτονται από άλλες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς. - Τα εξωτερικά δάνεια συνήθως εξοφλούνται σε **συνάλλαγμα**, κάτι που επιτρέπει τη χρηματοδότηση εισαγωγών κεφαλαιουχικών αγαθών. 2. **Εσωτερικός δανεισμός**: - Το κράτος μπορεί να δανειστεί από: - **Κεντρική Τράπεζα**: Αυξάνοντας την ποσότητα χρήματος (έκδοση νέου χρήματος). - **Αποταμιεύσεις του κοινού**: Με την έκδοση **ομολογιακών δανείων**. - **Εμπορικές τράπεζες**: Με διάφορους τρόπους, όπως μέσω έκδοσης χρεογράφων. Ο δημόσιος δανεισμός διακρίνεται σε: - **Μακροχρόνιος δανεισμός**: Χρηματοδοτεί επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και μακροχρόνιας απόδοσης, όπως δημόσια έργα. - **Βραχυχρόνιος δανεισμός**: Καλύπτει **άμεσες ανάγκες** του κράτους, όπως η πληρωμή μισθών ή άλλων τρεχουσών δαπανών.