2. Αγώνες για τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας (1917-1922) 🏛️

Οι Έλληνες της Διασποράς αναδείχθηκαν πρωτεργάτες στους αγώνες για τη δημιουργία μιας αυτόνομης ποντιακής δημοκρατίας. Βασικοί εκπρόσωποι ήταν οι:

• Κ. Κωνσταντινίδης (Μασσαλία) 🇫🇷
• Β. Ιωαννίδης και Θ. Θεοφύλακτου (Βατούμ) 🇬🇪
• Ι. Πασσαλίδης (Σοχούμ) 🇦🇧
• Λ. Ιασωνίδης και Φ. Κτενίδης (Κρασνοντάρ) 🇷🇺

Από τον ιστορικό Πόντο ξεχώρισαν οι δύο σεβάσμιες μορφές της Εκκλησίας:

• Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος ✝️
• Μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός Καραβαγγέλης ✝️

Λίγες μέρες πριν από τη ρωσική κατοχή της Τραπεζούντας τον Απρίλιο του 1916, ο Τούρκος Βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμή μπέης παρέδωσε την πόλη στον μητροπολίτη Χρύσανθο. Ο Χρύσανθος, με συνετή πολιτική απέναντι στους μουσουλμάνους, έγινε δεκτός ως ηγέτης από τους Ρώσους και τους προξενικούς εκπροσώπους. Η δίχρονη προεδρία του ήταν μια περίοδος δημοκρατίας και αρμονικής συμβίωσης. 🕊️

Τον Φεβρουάριο του 1918, μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων το 1917, ο ρωσικός στρατός αποχώρησε και η περιοχή επέστρεψε στους Νεότουρκους . Χιλιάδες Έλληνες από τον ανατολικό Πόντο και το Καρς κατέφυγαν στη Ρωσία για να γλιτώσουν από τις διώξεις. 🏃‍♀️

Οι Έλληνες της Ρωσίας, ευαισθητοποιημένοι από τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, αποφάσισαν στο Α΄ Πανελλήνιο Συνέδριο τον Ιούλιο του 1917 στο Ταϊγάνιο να εκλέξουν Κεντρικό Συμβούλιο για τη δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους, με προσωρινή έδρα το Ροστόβ. 🇷🇺

Για πρώτη φορά, οι Πόντιοι της Διασποράς οργανώθηκαν σε μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Βόλο) και στο εξωτερικό. 🌍

Στην Ευρώπη, ο Κ. Κωνσταντινίδης ενημέρωνε τις συμμαχικές δυνάμεις για την τραγική κατάσταση στον Πόντο και κυκλοφόρησε χάρτη με τα σύνορα της προτεινόμενης ποντιακής δημοκρατίας. 🗺️

Η ρωσική επανάσταση ενέπνευσε τους Έλληνες του Πόντου για τον εθνικό τους αγώνα. Στο πρώτο παγκόσμιο Παν-ποντιακό Συνέδριο στη Μασσαλία τον Φεβρουάριο του 1918, ο Κ. Κωνσταντινίδης ζήτησε την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης από τον Λ. Τρότσκι. 🤝

Η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου αρχικά υποστήριζε τον αγώνα των Ποντίων. Όμως, στο συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1918, ο Βενιζέλος πιέστηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις και δεν συμπεριέλαβε τον Πόντο στις ελληνικές διεκδικήσεις, συμφωνώντας να παραχωρηθεί η περιοχή στην υπό ίδρυση Αρμενική Δημοκρατία. 😔

Η πρόταση του Βενιζέλου προκάλεσε απογοήτευση στους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα στα συνέδρια σε Μπακού, Κρασνοντάρ, Βατούμ και Μασσαλία. Πολλά ποντιακά σωματεία έστειλαν τηλεγραφήματα στο Παρίσι και τον Απρίλιο του 1919 ο μητροπολίτης Χρύσανθος επισκέφθηκε τον Βενιζέλο. Μετά την ενημέρωση, ο Βενιζέλος ενίσχυσε τις προσπάθειες των Ποντίων και έδωσε την έγκρισή του στον Χρύσανθο να συνεχίσει την ενημέρωση των πολιτικών στη Συνδιάσκεψη. Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Ουίλσον υποστήριξε την ανεξαρτησία του Πόντου υπό ελληνική εντολή. 👍

Παράλληλα, ο Χρύσανθος διαπραγματεύτηκε με τους Αρμένιους και τους μουσουλμάνους του Πόντου για μια μορφή συνομοσπονδίας . Ωστόσο, η καχυποψία οδήγησε σε απώλεια χρόνου. Η συνθήκη φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Μπολσεβίκων και Κεμάλ τον Μάρτιο του 1921 έδωσε στον Κεμάλ οικονομική, στρατιωτική και ηθική υποστήριξη για τις επιχειρήσεις του κατά των Ποντίων. 💔

Παρά το αρνητικό κλίμα, ο ποντιακός ελληνισμός δεν πτοήθηκε. Στις 10 Μαρτίου 1921, ο Γερμανός Καραβαγγέλης πρότεινε συνεργασία με Κούρδους και Αρμένιους εναντίον του Κεμάλ. Η κυβέρνηση του Γούναρη δεν πήρε καμία πρωτοβουλία. Οι Πόντιοι, με πρωτοβουλία του Καραβαγγέλη, οργάνωσαν δύο Συνέδρια, στην Κωνσταντινούπολη στις 17 Αυγούστου 1921 και στην Αθήνα στις 4 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. 🗓️

Η τελευταία προσπάθεια ποντοαρμενικής συνεργασίας άρχισε καθυστερημένα στις αρχές του 1922, όταν τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων είχαν αλλάξει. Ο Κεμάλ πασάς, με την υποστήριξη των μπολσεβίκων, της Ιταλίας, της Γαλλίας και τη σιωπηρή σύμπραξη της Αγγλίας, άρχισε την αντεπίθεση. ⚔️

Η ποντιακή Δημοκρατία έμεινε ένα όνειρο. Η καταδίκη σε θάνατο από την κεμαλική κυβέρνηση όλων των πρωτεργατών του αγώνα σφράγισε την εθνική συμφορά του ποντιακού ελληνισμού, η οποία συνδέεται με τη γενικότερη τύχη του ελληνισμού της Μ. Ασίας. 😥

Την ίδια περίοδο, ένας δεύτερος ποντιακός ελληνισμός ζούσε και μεγαλουργούσε στη Ρωσία. Περισσότεροι από 500.000 Πόντιοι κατοικούσαν στη Ρωσία, ενώ το 1918, με τις ομαδικές μετοικεσίες, ξεπέρασαν τους 750.000. Σήμερα υπολογίζεται ότι στην πρώην Σοβιετική Ένωση ζουν ακόμη περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Πόντιοι, οι οποίοι διατηρούν τις παραδόσεις τους. 🇷🇺

Στον ιστορικό Πόντο, το τέλος της ιστορίας και του πολιτισμού των Ποντίων ήταν τραγικό και σταμάτησε βίαια με την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών που όρισε η Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. 🔚