Περίληψη μαθήματος

Η αστική αποκατάσταση 🏘️

Η αστική αποκατάσταση ήταν κυρίως υπό την ευθύνη του κράτους και λιγότερο της ΕΑΠ, η οποία παρείχε οικονομική βοήθεια σε περιορισμένο αριθμό επιχειρήσεων, οικοτεχνικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, όπως η ταπητουργία.

Σε αντίθεση με την αγροτική αποκατάσταση, η αστική αποκατάσταση επικεντρώθηκε κυρίως στη στέγαση και όχι στην εξεύρεση εργασίας 💼.

Ένα επιπλέον πρόβλημα ήταν η συνεχής μετακίνηση των αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη 🚐 για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι περισσότεροι πρόσφυγες στις πόλεις εργάζονταν περιστασιακά:

• Ως εργάτες σε οικοδομές 🏗️, εργοστάσια και βιοτεχνίες.
• Ως πλανόδιοι μικροπωλητές και μικροκαταστηματάρχες 🛍️.
• Ως ναυτεργάτες και εργάτες σε δημόσια έργα (αρδευτικά, αποστραγγιστικά, διάνοιξη δρόμων, κατασκευή λιμανιών κ.ά.) 🚧.

Μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων για την άφιξή τους στην Ελλάδα 3️⃣

Όσοι μείναμε ζωντανοί στη Θεσσαλονίκη, μας φέρανε εδώ στην Τούμπα. Βάλαμε στην ξύλινη εκκλησιά το εικονίσμα του Ταξιάρχη μας. Μπήκαμε κι εμείς στα θαλάμια (=στρατιωτικά θάλαμοι). Έπειτα μας χτίσαν σπίτια. Όταν πια μπήκαμε σε σπίτι, λέγαμε:

— Δόξα σοι ο Θεός, λέγαμε, σπίτι είναι! Σπίτι! Τη νύχτα θα κλειδώνουμε την πόρτα!

Και σιγά-σιγά τα εικονίσματα μας στα ντουβάρια, σ’ αληθινά ντουβάρια. Δεν το πιστεύαμε στην αρχή. Τη νύχτα ξυπνούσαμε: —Αλήθεια, σε σπίτι είμαστε; αχ, σπίτι είναι!

Μέσα σ’ αυτόν τον ύπνο σηκωνόμασταν. Πηγαίναμε στο εικονισματάκι και προσκυνούσαμε. «Δόξα σοι, ο Θεός!» λέγαμε και ξαναξαπλώναμε στην αρχή. Έπειτα πια αυτό έγινε συνήθεια.

(Μαρτυρία Καλλιόπης Καλλίδου από το χωριό Φερετζίκ της Καππαδοκίας, κοντά στη Νίγδη).

Η Έξοδος (έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών), τόμ. Β΄, σ. 261.

Για τη στέγαση των αστών προσφύγων, επιλέχθηκε η δημιουργία συνοικισμών με επέκταση των πόλεων όπου ήταν προσωρινά εγκατεστημένοι. Κατά κανόνα, κατασκευάζονταν μικρές κατοικίες, μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες ή τετρακατοικίες, μονώροφες ή διώροφες, με ένα ή δύο δωμάτια, κουζίνα και βοηθητικούς χώρους 📐.

Το κράτος ή η ΕΑΠ ανέθεταν την ανέγερση των συνοικισμών σε εργολάβους ή παρείχαν στους πρόσφυγες τα απαραίτητα μέσα για να χτίσουν οι ίδιοι τα σπίτια τους 🛠️.

Παρά την ομοιομορφία, υπήρχαν μικρές διαφοροποιήσεις στις κατοικίες μεταξύ των συνοικισμών, ως προς το εμβαδόν, την ποιότητα κατασκευής και τη λειτουργικότητα. Ιδρύθηκαν επίσης προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί και χορηγήθηκαν άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για τη στέγασή τους 🏦.

Υπήρχαν και εύποροι πρόσφυγες που μπορούσαν να φροντίσουν μόνοι τους για τη στέγασή τους, νοικιάζοντας ή αγοράζοντας κατοικίες στις πόλεις και αναμειγνύοντας με τους γηγενείς. Αργότερα, ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την ίδρυση οικισμών, όπως η Νέα Σμύρνη στην Αθήνα και η Καλλίπολη στον Πειραιά 🏘️.

Αντίθετα, οι άποροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε καλύβες, χαμόσπιτα και πρόχειρες κατασκευές στις παρυφές των οικισμών ή δημιούργησαν παραγκουπόλεις γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς, ζώντας σε άθλιες συνθήκες για πολλά χρόνια 🏚️.