Γ. ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ (1880-1909)

1. Η εδραίωση του δικομματισμού

Η περίοδος μεταξύ 1875 και 1880 αποτελεί μια μεταβατική φάση. ⏳ Στις εκλογές του 1875 και 1879, κανένα κόμμα δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, το 1884, τα δύο μεγάλα κόμματα, υπό την ηγεσία του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, κατείχαν το 92,2% των εδρών στο Κοινοβούλιο. Έτσι, το κοινοβουλευτικό σύστημα και ο δικομματισμός εδραιώθηκαν. 🏛️

Το κόμμα του Τρικούπη είχε ήδη από το 1875 παρουσιάσει ένα συστηματικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της χώρας, το οποίο ήταν αρκετά κοντά στις ιδέες του Κουμουνδούρου και περιελάμβανε:

• ⚖️ Συγκρότηση κράτους δικαίου.
• ⚙️ Εξορθολογισμό της διοίκησης, κυρίως με τον καθορισμό των προσόντων των δημοσίων υπαλλήλων, για να περιοριστεί η ευνοιοκρατία.
• 🌱 Ανάπτυξη της οικονομίας, με έμφαση στην ενίσχυση της γεωργίας.
• 🛡️ Βελτίωση της άμυνας και της υποδομής, κυρίως του συγκοινωνιακού δικτύου.

Για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, έγιναν οι εξής προσπάθειες:

1. 🔄 Οργανωτικές μεταβολές και βελτίωση των οικονομικών του κράτους, με αύξηση των φόρων και σύναψη δανείων.
2. 💰 Παροχή κινήτρων στην ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις.

Μέχρι τη δεκαετία του 1870, το κράτος ήταν ο κύριος εργοδότης, προσφέροντας θέσεις εργασίας στο δημόσιο και δυνατότητα κοινωνικής ανέλιξης. 📈 Οι ανώτατοι λειτουργοί του κράτους είχαν εισοδήματα που ξεπερνούσαν κατά πολύ τα εισοδήματα των άλλων μελών της κοινωνίας. Πολλοί άνθρωποι επιδίωκαν μια θέση στο δημόσιο. Ωστόσο, με τις νέες συνθήκες που προέκυψαν από την εκχρηματισμό της οικονομίας, δημιουργήθηκαν κοινωνικά στρώματα που δεν επιζητούσαν διορισμό, αλλά μέτρα που θα προωθούσαν τα συμφέροντά τους. Ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν ο φορέας αυτών των αιτημάτων.

Οι βουλευτές που αντιτίθεντο στην πολιτική του Τρικούπη συσπειρώθηκαν γύρω από τον Θ. Δηλιγιάννη, ο οποίος εξέφραζε πολιτικές απόψεις αντίθετες από εκείνες του Τρικούπη. 🤝 Ο Δηλιγιάννης δεν αποδεχόταν το χωρισμό των εξουσιών και επιδίωκε τη συγκέντρωση και τον έλεγχό τους από το κόμμα. Ενώ ο Τρικούπης θεωρούσε το κράτος ως μοχλό οικονομικής ανάπτυξης και επιδίωκε τον εκσυγχρονισμό με κάθε κόστος, ο Δηλιγιάννης προέβαλλε το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, με τη μείωση των φόρων και την παροχή ευκαιριών στους προστατευόμενούς του για κατάληψη δημοσίων θέσεων.

Στη Θεσσαλία, οι τρικουπικοί υποστήριζαν τους μεγαλογαιοκτήμονες, ενώ οι δηλιγιαννικοί προσπάθησαν να χορηγήσουν γη στους αγρότες και έλαβαν κάποια μέτρα για τη βελτίωση της θέσης τους, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία. Ο Δηλιγιάννης επέκρινε το κοινωνικό κόστος του εκσυγχρονισμού και υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης. Το κόμμα του απέφευγε το τυχοδιωκτικό χρηματιστικό κεφάλαιο και υποστήριζε μια αργή οικονομική ανάπτυξη που θα βασιζόταν σε παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες. 🐌