Πολιτικές, Οικονομικές και Κοινωνικές Εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αιώνα 🌍

Όροι – Κλειδιά της Ενότητας 🗝️

• Εθνικές μοναρχίες 👑
• Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) 📜
• Απολυταρχία 💼
• Κοινοβούλιο 🏛️
• Διαφωτισμός 💡
• Μερκαντιλισμός-Προστατευτισμός 📈
• Βιομηχανική επανάσταση 🏭
• Κοινωνικές τάξεις 🏠

Η Ευρώπη των Κρατών 🌐

Ανάδυση των Εθνικών Μοναρχιών 👑

Η Ευρώπη του Μεσαίωνα ήταν κατακερματισμένη σε πολλές μικρότερες ή μεγαλύτερες ηγεμονίες και κράτη. Μέσα από συγκρούσεις, το άνοιγμα προς τον κόσμο και την ενίσχυση της βασιλικής εξουσίας, αρχίζει να αναδύεται η αντίληψη του έθνους-κράτους που θα λάβει συγκεκριμένη μορφή τον 19ο αιώνα. Οι ηγεμόνες καταπολεμούν κάθε δραστηριότητα που θεωρείται διασπαστικό στοιχείο.

• Θρησκευτική πολιτική: Στο πλαίσιο αυτό, συνεχίζεται η εχθρική στάση έναντι των προτεσταντών. Ο τριακονταετής πόλεμος (1618-1648) στη Γερμανία είναι ιδιαίτερα αιματηρός και η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) σηματοδοτεί τη συρρίκνωση της δύναμης του γερμανού αυτοκράτορα.

• Ανταγωνισμοί: Οι ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις δεν οφείλονται μόνο στις θρησκευτικές διαμάχες αλλά κυρίως στην προσπάθεια των κρατών να αποκτήσουν οικονομική ισχύ και παγκόσμια υπεροχή. Οι κύριοι ανταγωνιστές ήταν η Αγγλία και η Γαλλία.

Η φρίκη του πολέμου ⚔️

Μόλις αυτοί οι καβαλάρηδες έφτασαν στο σπίτι μας, το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να δέσουν τα άλογά τους. Ύστερα ο καθένας επιδόθηκε στο έργο του, να μην αφήσει δηλαδή τίποτα όρθιο, να λεηλατήσει τα πάντα. Ενώ μερικοί έσφαζαν τα ζώα και τα έψηναν, άλλοι έκαναν το σπίτι άνω - κάτω [...]. Άλλοι άρπαζαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους, άλλοι γκρέμιζαν τις πόρτες και τα παράθυρα, [...] έκαιγαν τα στρώματα, τα τραπέζια, τις καρέκλες και τους πάγκους [...]. Άλλοι έριξαν ένα χωρικό σε πυρωμένο φούρνο και έναν άλλο τον έσερναν με τη θηλιά στο λαιμό [...] Για να μη μακρηγορώ, καθένας από τους στρατιώτες εφεύρισκε ένα νέο είδος βασανισμού για τους δυστυχείς αυτούς χωρικούς.

• Θύματα: Οι αθώοι χωρικοί και οι περιουσίες τους.
• Ιδεολογία: Δεν υπηρετούν κάποια ιδεολογία, αλλά καταστρέφουν για το προσωπικό τους όφελος.

Η Ευρώπη και η Οθωμανική Αυτοκρατορία 🌙

Οι Ευρωπαίοι ηγεμόνες έπρεπε να αντιμετωπίσουν έναν κοινό εξωτερικό εχθρό, τους Οθωμανούς Τούρκους. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453), οι Οθωμανοί προέλασαν προς την κεντρική Ευρώπη, πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τη Βιέννη δύο φορές (1529 και 1683) και στη συνέχεια υποχώρησαν. Η Ρωσία αναλαμβάνει τη σκυτάλη του αντιοθωμανικού πολέμου.

Η Πολιορκία της Βιέννης και τα Κρουασάν 🥐

• Ιστορία: Μετά την υποχώρηση των Οθωμανών το 1683, ένας ζαχαροπλάστης κατασκεύασε γλυκά σε σχήμα ημισελήνου για τον εορτασμό της νίκης, δημιουργώντας τα γνωστά μας κρουασάν.

Ο θρίαμβος της απολυταρχίας και οι πρώτοι κλονισμοί 👑

• Γαλλία: Ο απολυταρχισμός φτάνει στο απόγειο του με το Λουδοβίκο ΙΔ΄ (1638-1715), που θεωρεί τον εαυτό του αντιπρόσωπο του Θεού στο βασίλειο του. Με τη βασική αρχή του "ένας βασιλιάς, μία πίστη, ένας νόμος" ασκεί απόλυτο έλεγχο σε όλους τους τομείς της κρατικής δραστηριότητας.

Ο βασιλιάς, αντιπρόσωπος του Θεού ✝️

Κάθε εξουσία πηγάζει από το Θεό. Ο βασιλιάς, είπε ο Απόστολος Πέτρος, είναι λειτουργός του Θεού. Επομένως, οι βασιλείς ενεργούν ως λειτουργοί του Θεού και ως αντιπρόσωποι του πάνω στη γη. Μέσω αυτών ο Θεός ασκεί την κυριαρχία του. Γι' αυτό ακριβώς ο βασιλικός θρόνος δεν είναι θρόνος ανθρώπου αλλά ο θρόνος του Θεού. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το πρόσωπο του βασιλιά είναι ιερό και, επομένως, κάθε εναντίον του επιβουλή είναι ιεροσυλία. Πρέπει να υπακούμε στο βασιλιά με θρησκευτική ευλάβεια και συνείδηση.

Λαός, ο μόνος κυρίαρχος 👥

Όλοι οι άνθρωποι είναι από τη φύση ελεύθεροι και ίσοι [...]. Έχουν εμπιστευθεί με συμφωνία στην εκτελεστική εξουσία τη διακυβέρνηση [...]. Η εκτελεστική εξουσία παραβιάζει την υποχρέωσή της αυτή, όταν προσπαθεί να επιβάλει αυθαίρετα τη βούλησή της [...]. Τότε, ο λαός ως ανώτατη εξουσία, έχει το δικαίωμα να αντιδράσει και να εγκαθιδρύσει ένα νέο πολιτικό σύστημα.

Αγγλία: Από την απολυταρχία στον κοινοβουλευτισμό 🏛️

Στην Αγγλία, η μοναρχία ήταν παραδοσιακά ηπιότερη, με περιορισμούς στην εξουσία του βασιλιά. Η προσπάθεια ορισμένων βασιλέων να επιβάλουν απολυταρχία προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο (1642-1649) και την κατάργηση της βασιλείας. Η μοναρχία αποκαταστάθηκε, αλλά η δύναμή της μειώθηκε προς όφελος του κοινοβουλίου.

Νόμος περί Προσωπικής Ασφάλειας (Habeas Corpus) 1679 📜

Κάθε φορά που υποβάλλεται αίτημα περί Προσωπικής Ασφάλειας σε κάποιον αξιωματούχο ή δεσμοφύλακα ή οποιονδήποτε άλλον υπεύθυνο για τη φρούρηση ενός ατόμου που βρίσκεται φυλακισμένο για τέλεση εγκλήματος ή ύποπτο για τέλεση εγκλήματος, τότε ο αξιωματούχος αυτός ή ο δεσμοφύλακας ή οποιοσδήποτε άλλος υπεύθυνος οφείλει, σύμφωνα με το περιεχόμενο του παρόντος νόμου ή να το απελευθερώσει [...] ή να το παρουσιάσει εντός τριών ημερών στο αρμόδιο δικαστήριο.

Δημογραφική εξέλιξη 🌱

Κατά το 17ο αιώνα, η Ευρώπη είχε περίπου 100 εκατομμύρια κατοίκους. Ο πληθυσμός ήταν περίπου στατικός, αλλά αυξήθηκε σταδιακά τον 18ο αιώνα λόγω της ελάττωσης της θνησιμότητας και της βελτίωσης των εσοδειών.

Οικονομικές Εξελίξεις 📈

Από την Παραδοσιακή Γεωργία σε μια Αγροτική Επανάσταση 🌾

Περίπου το 90% του πληθυσμού ζούσε στο ύπ

αιθρο και ασχολούνταν με τη γεωργία. Από το 18ο αιώνα, νέες καλλιεργητικές τεχνικές βελτίωσαν τη γεωργική απόδοση, ενώ πολλοί άνθρωποι άρχισαν να αναζητούν εργασία στις βιοτεχνίες και βιομηχανίες των πόλεων.

Από τη Βιοτεχνία στη Βιομηχανία 🏭

Οι βιοτεχνίες μετατράπηκαν σε βιομηχανίες με τη χρήση μηχανών, γαιάνθρακα και ατμού, ενισχύοντας τον μεταποιητικό τομέα.

Εμπόριο 🚢

Το τριγωνικό εμπόριο διεξαγόταν μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και Αμερικής. Οι Ευρωπαίοι μετέφεραν μικροεμπορεύματα στην Αφρική, αγόραζαν σκλάβους, τους αντάλλαζαν στην Αμερική με αποικιακά προϊόντα και τα μετέφεραν πίσω στην Ευρώπη.

Η Βιομηχανική Επανάσταση 🌟

Οι οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές μεταβολές του 18ου αιώνα οδήγησαν στη Βιομηχανική Επανάσταση, που ξεκίνησε στην Αγγλία και επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Κοινωνικές Εξελίξεις 🏘️

Οι μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του πλούτου και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης των αγροτών, χωρικών και εργατών, διαμόρφωσαν μια κοινωνία με τρεις τάξεις.

Οικονομικός Προγραμματισμός ενός Αγροτικού Εργάτη 📊

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Βωμπάν, ο οικονομικός προγραμματισμός ενός αγροτικού εργάτη έχει έσοδα 90 λίρες και 10 λεπτά. Πληρώνει 14 λίρες και 16 λεπτά για φόρους. Δαπανά 60 λεπτά για να αγοράσει δημητριακά που είναι η βάση της διατροφής. Του μένουν 15 λίρες και 4 λεπτά.
    Αυτές οι 15 λίρες και τα 4 λεπτά δε θα του φτάσουν για πολύ, εκτός αν συμπληρώνει τον κενό χρόνο του με μικρεμπόριο και η γυναίκα του συμβάλλει στα έξοδα με ράψιμο, πλέξιμο, με την περιποίηση ενός μικρού κήπου, με την εκτροφή μερικών πουλερικών.
    Και, αν δεν έχει και κανένα μικρό κομμάτι γης να το καλλιεργεί, θα είναι δύσκολο να επιβιώσει[...]. Και αν έχει, αντί για δύο, τέσσερα παιδιά, θα είναι ακόμα χειρότερα, μέχρις ότου μεγαλώσουν για να κερδίζουν μόνα τους το ψωμί τους. Ετσι, όπως και να πάρουμε τα πράγματα, είναι βέβαιο ότι πάντοτε θα υπάρχει πολύς πόνος μέχρι να βγάλει το χρόνο.

Με αυτές τις πληροφορίες, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν την Ευρώπη από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα.