Η Φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη 🌾

Όροι – Κλειδιά της Ενότητας 🗝️

• Φέουδο 🏰
• Φεουδαρχία 👑
• Φεουδάρχης 🛡️
• Φεουδαρχικό σύστημα 🌐
• Άρχοντες 👑
• Υποτελείς 🤝
• Τελετή περιβολής 🎩
• Φεουδαρχικό συμβόλαιο 📜
• Χωρικοί 👨‍🌾
• Ελεύθεροι γεωργοί 🌾
• Πάροικοι 🌱
• Δούλοι 🧑‍🌾

Συνθήκες Διαμόρφωσης της Φεουδαρχίας 🏞️

Οικονομία και Κοινωνική Δομή 🌿

Κατά το Μεσαίωνα, η οικονομία ήταν κυρίως αγροτική. Όσο περισσότερη γη κατείχε κάποιος, τόσο πιο πλούσιος και ισχυρός ήταν. Η ανασφάλεια μετά τις βαρβαρικές επιδρομές και την κατάλυση του ρωμαϊκού κράτους συντέλεσε, ώστε πολλοί ελεύθεροι άνθρωποι που δεν είχαν τα αναγκαία για την επιβίωση τους να επιζητούν την προστασία των αρχόντων, δηλ. των ισχυρών γαιοκτημόνων. Οι τελευταίοι ζητούσαν ως αντάλλαγμα από τους πρώτους διάφορες υπηρεσίες και την αφοσίωσή τους.

Παρόμοια πρακτική ακολούθησαν και οι μικροϊδιοκτήτες, οι οποίοι παραχωρούσαν τη γη τους στον άρχοντα, διατηρώντας όμως το δικαίωμα να την καλλιεργούν καταβάλλοντας του και ορισμένα τέλη. Ο άρχοντας με τη σειρά του εξασφάλιζε την παραγωγή τους από σκόπιμη καταστροφή, αρπαγή ή λεηλασία.

Εξάλλου, ο βασιλιάς και άλλοι ισχυροί άνδρες, κάτοχοι μεγάλων εκτάσεων γης, είχαν αποκτήσει τη συνήθεια να συγκεντρώνουν γύρω τους ομάδες πιστών και ελεύθερων ανθρώπων, δηλ. υποτελών, τους οποίους αντάμειβαν για τις υπηρεσίες τους με παραχωρήσεις γης και προνόμια.

Τις παραπάνω τάσεις ενίσχυε η εξασθένηση και ο κατακερματισμός της κρατικής εξουσίας κατά τον 8ο αιώνα, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση των Μεροβιγγείων.

Χαρακτηριστικά της Φεουδαρχίας 🌟

Σχέσεις Εξάρτησης 🤝

Οι διάφορες κοινωνικές ομάδες συνδέθηκαν μεταξύ τους με δεσμούς αλυσιδωτής εξάρτησης. Οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν σε άλλους ευνοούμενους υποτελείς (βασάλους) γαίες, δηλ. εκτάσεις γης (φέουδα) και απαιτούσαν ως αντάλλαγμα πίστη, υποταγή και παροχή ορισμένων υπηρεσιών. Οι άρχοντες με τη σειρά τους είχαν την υποχρέωση να παρέχουν στους υποτελείς προστασία και κάθε είδους βοήθεια. Από τη λέξη φέουδο 🏰 το κοινωνικό σύστημα ονομάστηκε φεουδαρχία 👑 και οι άρχοντες 🛡️ αποκλήθηκαν φεουδάρχες.

Το φεουδαρχικό συμβόλαιο 📜

Η σχέση αυτή μεταξύ άρχοντα και υποτελούς πήρε βαθμηδόν επίσημο χαρακτήρα και οδήγησε στη διαμόρφωση μιας ειδικής τελετής, της τελετής της περιβολής 🎩. Μετά από αυτή άρχιζε να ισχύει το φεουδαρχικό συμβόλαιο 📜 που συνέδεε τον υποτελή με τον κύριό του και καθόριζε τις αμοιβαίες υποχρεώσεις τους. Το συμβόλαιο αυτό, με το οποίο ο υποτελής εκτός από το δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης του φέουδου αποκτούσε και δημόσια εξουσία πάνω σ' αυτό, έπαυε να ισχύει στην περίπτωση που ο ένας από τους δύο πέθαινε ή δεν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις του.

Κοινωνική Ιεραρχία 🏰

Η φεουδαρχική κοινωνία αναγνώριζε τρεις τάξεις:

• Ανθρώπους της προσευχής (κληρικοί και μοναχοί) 🙏
• Ανθρώπους του πολέμου (άρχοντες 🛡️)
• Ανθρώπους της εργασίας 👨‍🌾

Στην ουσία, αυτές αντιστοιχούσαν σε δύο κατηγορίες: τους προνομιούχους φεουδάρχες και τους χωρικούς. Στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας βρισκόταν ο βασιλιάς 👑 και ακολουθούσαν οι άμεσοι υποτελείς από τους οποίους εξαρτιόνταν οι κατώτεροι υποτελείς. Στην τάξη των αρχόντων ή ευγενών ανήκαν και οι έφιπποι μαχητές, που ονομάζονταν ιππότες ⚔️, και οι οποίοι συγκροτούσαν μια κλειστή φεουδαρχική ομάδα. Τέλος, φέουδα μπορούσαν να κατέχουν και εκκλησιαστικοί άρχοντες 🙏.

Στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας βρίσκονταν οι χωρικοί 👨‍🌾:

• Ελεύθεροι γεωργοί 🌾 που ήταν μικροϊδιοκτήτες
• Πάροικοι 🌱 που ήταν εγκατεστημένοι ως μόνιμοι καλλιεργητές σε κτήματα που δεν τους ανήκαν
• Δούλοι 🧑‍🌾 που ανήκαν σε έναν κύριο

Γενικά, όλοι οι χωρικοί υπάγονταν στον κύριο του φέουδου, αφού αυτός αντιπροσώπευε τη δημόσια εξουσία. Του κατέβαλλαν διάφορα τέλη και δικαιώματα για τα κτήματα που καλλιεργούσαν αλλά και για τη χρήση ορισμένων μέσων παραγωγής, όπως των μύλων. Επιπλέον, ήταν υπόχρεοι σε προσωπικές αγγαρείες, τις οποίες μπορούσαν να εξαγοράζουν.

Εξέλιξη της Φεουδαρχίας 📜

Οι μεταρρυθμίσεις του Καρλομάγνου επιτάχυναν την εξέλιξη της φεουδαρχίας. Παλαιότερα ο στρατός αποτελούνταν από ελεύθερους αγρότες υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα. Οι συνεχείς πόλεμοι, όμως, και η αύξηση του κόστους του στρατιωτικού εξοπλισμού ανάγκασαν τον αυτοκράτορα να στηριχθεί στους βασιλικούς αξιωματούχους που τους είχε παραχωρήσει γαίες και στους άλλους ισχυρούς γαιοκτήμονες. Αυτοί συμμετείχαν στον πόλεμο με τους ανθρώπους τους παρέχοντας και τον εξοπλισμό τους.

Η φεουδαρχία επικράτησε στην Ευρώπη από τον 8ο μέχρι τον 13ο αιώνα, οπότε άρχισε να παρακμάζει. Η εξάπλωσή της, όμως, δεν έγινε σε όλη την Ευρώπη ούτε με τον ίδιο τρόπο ούτε με τον ίδιο ρυθμό.

Το φεουδαρχικό σύστημα είχε ως συνέπεια τον κατακερματισμό της κρατικής εξουσίας σε μικρότερα ή μεγαλύτερα φέουδα που αποτελούσαν συχνά πραγματικές ηγεμονίες. Από τις ηγεμονίες αυτές συγκροτήθηκαν αργότερα ενιαίες επικράτειες που ως ένα βαθμό αντιστοιχούν στα σημερινά κράτη της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας.

Στη Γαλλία, ένας δούκας, ο Ούγος Καπέτος, υπερίσχυσε έναντι των άλλων φεουδαρχών και το 987 ανακηρύχθηκε βασιλιάς. Στη Γερμανία, ο Όθων Α΄ με την υποστήριξη του στρατού και της Εκκλησίας, στέφθηκε στη Ρώμη το 962 από τον πάπα αυτοκράτορας των Ρωμαίων και ίδρυσε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

του Γερμανικού Έθνους. Αργότερα, ο Γουλιέλμος της Νορμανδίας, εκμεταλλευόμενος τις δυναστικές διαμάχες, κατέλαβε το θρόνο της Αγγλίας το 1066, όπου εισήγαγε το φεουδαρχικό σύστημα. Με την κατάκτηση της Αγγλίας από τον Γουλιέλμο, τον επονομαζόμενο για το λόγο αυτό και Κατακτητή, άρχισε η διαμόρφωση της σύγχρονης Αγγλίας.