Βυζαντινή Γραμματεία 📚✍️

Όροι – Κλειδιά της Ενότητας 🔑

• Θρησκευτική ποίηση 🕊️
• Θεολογική γραμματεία 📜
• Λόγια κοσμική γραμματεία 🏛️
• Ελληνική Ανθολογία 📖
• Ακριτικά τραγούδια 🎶
• Δημώδης λογοτεχνία 📝
• Ιστοριογραφία - χρονογραφία 🕰️
• Φιλοσοφία 💭

Η ελληνική γλώσσα της Βυζαντινής Γραμματείας, δηλαδή το σύνολο των γραπτών μνημείων της βυζαντινής περιόδου, εμφανίζεται με τρεις μορφές: τη δημώδη, την αττική και την αττικίζουσα. Οι περισσότεροι λόγιοι συγγραφείς γράφουν στην αττικίζουσα γλώσσα, μιμούμενοι την αττική διάλεκτο. Από τον 12ο αιώνα αναπτύσσεται και η δημώδης λογοτεχνία, που γράφεται σε λαϊκή γλώσσα.

Θρησκευτική Ποίηση 🕊️

Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά την επικράτηση του χριστιανισμού και διακρίνεται σε λειτουργική και μη λειτουργική ποίηση.

Λειτουργική Ποίηση:

• Ρωμανός ο Μελωδός (5ος-6ος αι.)
• Ιωάννης Δαμασκηνός (675-754)
• Κοσμάς ο Μελωδός (675-754)
• Ιωσήφ ο Υμνογράφος (9ος αι.)
• Θεόδωρος Στουδίτης (759-826)
• Κασσιανή (9ος αι.)

Μη Λειτουργική Θρησκευτική Ποίηση:

• Ευδοκία (5ος αι.)
• Κωνσταντίνος Ρόδιος (10ος αι.)
• Ιωάννης ο Γεωμέτρης (10ος αι.)
• Χριστόφορος Μυτιληναίος (11ος αι.)

Θεολογική Γραμματεία 📜

Οι θρησκευτικές αντιλήψεις, οι αιρέσεις και οι δογματικές διαμάχες ανέδειξαν σημαντικούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Η αγιολογία και τα θρησκευτικά κινήματα, όπως ο μυστικισμός και ο ησυχασμός, συνέβαλαν στην ανάπτυξη της θεολογικής γραμματείας.

Σημαντικοί Εκπρόσωποι:

• Ιωάννης της Κλίμακος (6ος αι.)
• Μάξιμος ο Ομολογητής (580-662)
• Συμεών Νέος ο Θεολόγος (949-1022)
• Γρηγόριος Παλαμάς (1296-1359/60)

Λόγια Κοσμική Γραμματεία 🏛️

Κατά τους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου, η κοσμική λογοτεχνία δεν παρουσίασε αξιόλογα έργα, με κυριότερο εκπρόσωπο τον Γεώργιο Πισίδη (7ος αι.). Το κυριότερο κοσμικό ποιητικό μνημείο είναι η Ελληνική Ανθολογία, η οποία περιέχει περίπου 4.000 επιγράμματα σε αρχαία μέτρα.

Ακριτικά Τραγούδια 🎶

Το 10ο αιώνα εμφανίζονται τα ακριτικά τραγούδια που αναφέρονται στους αγώνες των ακριτών κατά των Αράβων. Το έπος "Βασίλειος Διγενής Ακρίτας" (11ος αι.) αποτελεί σημαντικό έργο της εποχής των Μακεδόνων αυτοκρατόρων.

Παράδειγμα από το Έπος:

«Ο Κωνσταντίνος ο μικρός κι ο Αλέξης ο αντρειωμένος και το μικρό Βλαχόπουλο, ο καστροπολεμίτης...»

Δημώδης Λογοτεχνία 📝

Από τον 12ο αιώνα διαμορφώνεται η δημώδης λογοτεχνία, γραμμένη σε λαϊκή γλώσσα. Κυριότερος εκπρόσωπος είναι ο Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος.

Παράδειγμα από Πτωχοπροδρομικό Ποίημα:

«Ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, και που τα θέλει!...»

Ιστοριογραφία και Χρονογραφία 🕰️

Οι Βυζαντινοί ιστορικοί είχαν ως πρότυπα τους αρχαίους Έλληνες ιστοριογράφους, ενώ η χρονογραφία ήταν λαϊκή ιστορική αφήγηση με έμφαση στα θαύματα και τις φυσικές καταστροφές.

Σημαντικοί Ιστοριογράφοι:

• Ευσέβιος Καισαρείας (263-340)
• Προκόπιος (490-562)
• Άννα Κομνηνή (11ος-12ος αι.)

Σημαντικοί Χρονογράφοι:

• Ιωάννης Μαλάλας (491-578)
• Θεοφάνης ο Ομολογητής (752-818)

Φιλοσοφία 💭

Η απομάκρυνση από την αρχαία θρησκεία έθεσε περιορισμούς στη φιλοσοφία. Ωστόσο, συνέχισαν να μελετούνται έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Σημαντικοί Φιλόσοφοι:

• Μιχαήλ Ψελλός (1018-1096)
• Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1360-1452)
• Γεώργιος Σχολάριος (1405-1468)

Η βυζαντινή γραμματεία διατήρησε και ανέπτυξε την ελληνική κληρονομιά, συμβάλλοντας στη διάσωση και διάδοση της γνώσης και του πολιτισμού μέσα από τους αιώνες. 📜🌟