Οι Εξελίξεις στην Οικονομία και την Κοινωνία 🏰💰

Όροι – Κλειδιά της Ενότητας

• 📜 Αριστοκρατία των αξιωμάτων
• 🏰 Αριστοκρατία της γης
• 👑 Δυνατοί
• 🧑‍🌾 Πένητες
• 👥 Πάροικοι
• 🌾 Χωρία ή προάστεια
• 💰 Εκχρηματισμένη οικονομία
• 🏙️ Αστυκώμες
• 🎡 Εμποροπανηγύρεις
• 🌍 Εξωτερικό εμπόριο
• 🚢 Μακρινό εμπόριο
• 🧂 Μπαχαρικά
• 📈 Τάξη επιχειρηματιών
• 👨‍🔧 Συντεχνίες (συστήματα)
• 🏘️ Δήμος

Στα χρόνια της δυναστείας των Μακεδόνων, η δημογραφική εξέλιξη σταθεροποιήθηκε και οι δείκτες της οικονομίας βελτιώθηκαν. Η αστική οικονομία φαίνεται ότι αναπτύχθηκε περισσότερο από την οικονομία της υπαίθρου.

α. Οικονομία και Κοινωνία της Υπαίθρου 🏞️

Οι γαιοκτήμονες-αριστοκράτες του ύστερου Ρωμαϊκού Κράτους φαίνεται ότι χάθηκαν κατά τις εχθρικές εισβολές του 7ου αιώνα. Στο μεταίχμιο από τον 8ο προς τον 9ο αιώνα, άρχισε να σχηματίζεται μια νέα αριστοκρατία της γης (επαρχιακή), κοντά στην οποία υπήρχε και η αριστοκρατία των αξιωμάτων (αστική).

• 📜 Επέκταση Οικογενειακών Επωνύμων και Συγκρότηση Βυζαντινής Αριστοκρατίας (8ος -11ος αι.):
  • Στον 8ο αιώνα υπήρχαν 6 επώνυμα (4%).
  • Στον 9ο αιώνα αυξήθηκαν σε 16-17 επώνυμα (10%).
  • Το 900-976 υπήρχαν 25 επώνυμα (16%).
  • Το 976-1025 αυξήθηκαν σε 45-50 επώνυμα (30%).
  • Το 1025-1100 έφτασαν τα 60 επώνυμα (40%).
  • Συνολικά υπήρχαν 147-153 επώνυμα (100%).

Οι δύο ομάδες της αριστοκρατίας συνήθιζαν να συνδέονται με επιγαμίες και συγχωνεύτηκαν σε ενιαία τάξη στα τέλη του 10ου αιώνα, αποτελώντας τους δυνατούς. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν πολιτικοί, στρατιωτικοί και θρησκευτικοί άρχοντες καθώς και οι διαχειριστές της κρατικής, αυτοκρατορικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

• 👥 Αγροτικές Μάζες:
  • Οι πένητες αποτελούνταν από ελεύθερους γαιοκτήμονες, ακτήμονες γεωργούς που μίσθωναν γη για καλλιέργεια και παροίκους που ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τους κυρίους της.

Ένας Μικρασιάτης Μεγαλογαιοκτήμονας:

Ο Φιλάρετος, γιος του Γεωργίου από την Παφλαγονία, ήταν ζάπλουτος και κατείχε πολλά κοπάδια και εκτεταμένα αγροκτήματα. Είχε πολλούς υπηρέτες και πάρα πολλά πλούτη.

• 🌾 Μεγάλα Κτήματα:
  • Αποτελούνταν από πολυάριθμες διάσπαρτες εκτάσεις, τα χωρία ή προάστεια, που καλλιεργούσαν ελεύθεροι ενοικιαστές ή πάροικοι.

Από τις αρχές του 9ου αιώνα, η αγροτική κοινότητα και οι ανεξάρτητοι αγρότες άρχισαν να κινδυνεύουν από τους μεγαλοκτηματίες και τη φορολογική πίεση του κράτους.

• Ο Μεγαλογαιοκτήμονας Φιλάρετος Παραθέτει Γεύμα στους Βασιλικούς: > Οι βασιλικοί απεσταλμένοι αντίκρισαν ένα πολυτελές τρίκλινο με φαγητά που ταίριαζαν σε αυτοκράτορες.

β. Οικονομία και Κοινωνία των Πόλεων 🏙️

Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισε η αστική οικονομία, που ήταν εκχρηματισμένη σε μεγάλο βαθμό. Από τις αρχές του 9ου αιώνα, παλιές πόλεις όπως η Πάτρα και η Σπάρτη ανοικοδομήθηκαν, ενώ ιδρύθηκαν και νέες πόλεις.

• Αστυκώμες ή Αγροτοπόλεις:

  • Κάστρα όπως το Άρτζε (Γεωργία) και το Άνιον (Αρμενία) έγιναν αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα.

• Συντεχνίες ή Επαγγελματικά Σωματεία (Συστήματα):

  • Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες και η λειτουργία τους καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον.

• Εξωτερικό και Μακρινό Εμπόριο:

  • Από τα μέσα του 10ου αιώνα, αναπτύχθηκαν εμπορικές σχέσεις με τους Βουλγάρους, τους Ρώσους, τις ιταλικές πόλεις (ιδίως τη Βενετία) και το Χαλιφάτο.

Εμπορική Σημασία της Τραπεζούντας:

Η Τραπεζούντα ήταν εμπορική πύλη της Μ. Ασίας προς Ανατολάς και σημείο εμπορικών εκθέσεων όπου συγκεντρώνονταν Βυζαντινοί, Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι και άλλοι λαοί.

• Τάξη Επιχειρηματιών:

  • Η ανάπτυξη της αστικής οικονομίας οδήγησε στη δημιουργία της τάξης των επιχειρηματιών, αποτελούμενης από εμποροβιοτέχνες, ναυκλήρους και τραπεζίτες. Αυτοί, οργανωμένοι σε συντεχνίες ή αδελφότητες, υποκινούσαν συχνά λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών.

• Δήμος:

  • Οι λαϊκές μάζες των πόλεων αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι.