Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση στην Ελλάδα 🇬🇷

Κατοχή 🕊️

Η κατεχόμενη Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες:

1. Γερμανική Ζώνη:
   • Κρήτη, Αττική, ορισμένα νησιά του Αιγαίου, το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας.
2. Βουλγαρική Ζώνη:
   • Τμήμα της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
3. Ιταλική Ζώνη:
   • Υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα, τα μη γερμανοκρατούμενα νησιά του Αιγαίου και τα Επτάνησα.

Οι κατακτητές διόρισαν κυβέρνηση από Έλληνες συνεργάτες (δωσίλογοι) με πρωθυπουργό τον Γ. Τσολάκογλου. Επιβλήθηκαν μέτρα καταστολής όπως:

• Απαγόρευση νυχτερινής κυκλοφορίας.
• Λογοκρισία.
• Συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις.

Εξευτελισμοί και Εκκαθαρίσεις 📜

• Οι εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Κέρκυρα) ξεκληρίστηκαν από τους ναζί.
• Οι Βούλγαροι επιχείρησαν εκβουλγαρισμό στην Α. Μακεδονία και Θράκη, με μαζικές εκτελέσεις.

Οικονομική Κατάσταση 💰

• Οι κατακτητές δέσμευσαν κάθε οικονομικό πόρο.
• Έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης και εμφάνιση μαύρης αγοράς.
• Χειμώνας 1941-1942: καθημερινά περίπου 300 θάνατοι από πείνα μόνο στην Αθήνα.
• Καλοκαίρι 1942: αποστολές τροφίμων από τον Ερυθρό Σταυρό ανακούφισαν κάπως τους Έλληνες.

Αντίσταση 🇬🇷

Η αντίσταση ξεκίνησε με μεμονωμένες ενέργειες, όπως η υποστολή της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη στις 30 Μαΐου 1941 από τους Μανόλη Γλέζο και Απόστολο Σάντα.

Πρώτες Οργανώσεις Αντίστασης:

1. Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ):

   • Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) και μικρότερων αριστερών κομμάτων.
   • Στόχοι: αγώνας εναντίον των κατακτητών και επιλογή της μορφής διακυβέρνησης μετά την απελευθέρωση.

2. Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ):

   • Ιδρύθηκε από τον συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα.
   • Στόχος: απελευθέρωση της Ελλάδας και εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας μετά τον πόλεμο.

3. Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ):

   • Διέθετε ένοπλο τμήμα με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Δημήτρη Ψαρρό.

Ένοπλος Αγώνας:

• Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ):
  • Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ.
  • Ηγέτης: Άρης Βελουχιώτης.
  • Νοέμβριος 1942: ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου σε συνεργασία με τον ΕΔΕΣ και Βρετανούς καταδρομείς.

Απεργίες και Συλλαλητήρια:

• Απεργία υπαλλήλων τηλεπικοινωνιών (Απρίλιος 1942).
• Μεγάλη γενική απεργία (Ιανουάριος 1943): εμπόδισε την αποστολή Ελλήνων στη Γερμανία για εργασία.
• Κηδεία Κωστή Παλαμά: αφορμή για ογκώδες συλλαλητήριο κατά των κατακτητών.
• Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ): σημαντική συμμετοχή νεολαίας.

Γυναικεία Συμμετοχή:

• Ηλέκτρα Αποστόλου, Λέλα Καραγιάννη, Ηρώ Κωνσταντοπούλου, Παναγιώτα Σταθοπούλου: θυσιάστηκαν στον αγώνα.

Μαζικά Αντίποινα και Τάγματα Ασφαλείας 🔥

• Καλάβρυτα (Δεκέμβριος 1943): κάψιμο του χωριού και εκτέλεση περίπου 1.100 κατοίκων.
• Κοκκινιά (Αύγουστος 1944): μπλόκο και εκτέλεση δεκάδων κατοίκων.
• Τάγματα ασφαλείας: ένοπλα σώματα Ελλήνων συνεργατών εναντίον του ΕΑΜ και αμάχων.

Ελεύθερη Ελλάδα 🌄

• Περιοχές μη ελεγχόμενες από κατακτητές: τοπική αυτοδιοίκηση από τους κατοίκους.
• Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ): γνωστή ως κυβέρνηση του βουνού.
• Εκλογές για Εθνικό Συμβούλιο: ψήφισαν για πρώτη φορά γυναίκες και νέοι από 18 ετών.

Απελευθέρωση (12 Οκτωβρίου 1944) 🎉

• Συμφωνία του Λιβάνου (20 Μαΐου 1944): σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
• Πρωθυπουργός: Γεώργιος Παπανδρέου.
• Εγκατάσταση στην Αθήνα: ανάληψη εξουσίας από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας.

Αντίσταση στη Λογοτεχνία 📚

• Γιάννης Μπεράτης: Οδοιπορικό του ’43 (1946).
• Μήτσος Αλεξανδρόπουλος: Νύχτες και αυγές (1961).
• Άλκη Ζέη: Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971).

Η περίοδος της Κατοχής, της Αντίστασης και της Απελευθέρωσης ήταν γεμάτη θυσίες, ηρωισμούς και πολιτικές διεργασίες που σημάδεψαν την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.