Η Ελληνική Οικονομία και Κοινωνία κατά τον 19ο Αιώνα 🌾💼

Η Έκταση και Πληθυσμός της Ελλάδας 📏

• Έκταση: Η Ελλάδα μεγάλωσε δύο φορές τον 19ο αιώνα, περιλαμβάνοντας τα Επτάνησα (1864), τη Θεσσαλία και την περιοχή της Άρτας (1881).
• Πληθυσμός: Από περίπου 750.000 το 1830, ο πληθυσμός αυξήθηκε συνεχώς. Παράλληλα, διπλάσιοι Έλληνες ζούσαν εκτός συνόρων.
• Αστικά Κέντρα: Αθήνα, Πάτρα, Σύρος και αργότερα ο Πειραιάς. Ο πληθυσμός της Αθήνας δεκαπλασιάστηκε μεταξύ 1840-1907.

Ο Αγροτικός Τομέας και το Αγροτικό Ζήτημα 🚜

• Κυρίαρχος Τομέας: Μεγάλο μέρος των καλλιεργήσιμων εκτάσεων ήταν οι εθνικές γαίες, πρώην οθωμανικές ιδιοκτησίες.
• Εθνικές Γαίες: Το θέμα της διανομής τους παρέμενε ανοιχτό για χρόνια. Το 1871 ο Κουμουνδούρος διένειμε τις εθνικές γαίες που είχαν απομείνει.
• Πρόβλημα Τσιφλικιών στη Θεσσαλία: Τα τσιφλίκια πουλήθηκαν σε Έλληνες κεφαλαιούχους μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881), ενώ οι κολίγοι περίμεναν να μοιραστεί η γη σε αυτούς.
• Καλλιέργειες: Η σταφίδα, οι ελιές, τα καπνά και τα σιτηρά ήταν τα κύρια προϊόντα. Η σταφίδα ήταν σημαντική εξαγωγική καλλιέργεια, αλλά δημιούργησε ευαλωτότητα στις τοπικές οικονομίες λόγω των σταφιδικών κρίσεων.

Το Εμπόριο και η Ναυτιλία 🚢

• Εξαγωγές και Εισαγωγές: Εξάγονταν σταφίδες, λάδι και άλλα αγροτικά προϊόντα, ενώ εισάγονταν δημητριακά, υφάσματα, άνθρακας, ξυλεία και μηχανήματα.
• Ανάπτυξη Ναυτιλίας: Η ναυτιλία ήταν ο κύριος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Η Πάτρα ήταν το κύριο λιμάνι εξαγωγής σταφίδας, ενώ η Σύρος αναδείχθηκε σε κύριο εμπορικό κέντρο. Ο Πειραιάς αναπτύχθηκε στα τέλη του αιώνα.

Η Βιομηχανία και το Τραπεζικό Σύστημα 🏭🏦

• Αργή Ανάπτυξη Βιομηχανίας: Λόγοι όπως η έλλειψη κεφαλαίων, μικρή αγορά, έλλειψη πρώτων υλών και καυσίμων, καθώς και η πίεση των φτηνών εισαγόμενων προϊόντων.
• Τραπεζικό Σύστημα: Ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (1841), η οποία είχε το δικαίωμα έκδοσης χαρτονομισμάτων.

Ο Ρόλος του Κράτους και το Εξωελλαδικό Κεφάλαιο 🏛️💰

• Επενδύσεις σε Υποδομές: Το κράτος έκανε επενδύσεις σε έργα υποδομής και διαμόρφωσε ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο, ιδίως επί Τρικούπη, για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας.
• Εξωελλαδικό Κεφάλαιο: Από τις αρχές της δεκαετίας του 1870, το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο στράφηκε προς την Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης του 1873 και του ευνοϊκού επενδυτικού πλαισίου του Τρικούπη.

Κοινωνικές Μεταβολές και Αστικοποίηση 🌆

• Αργή Αστικοποίηση: Ενίσχυση της κοινωνικής θέσης και του ρόλου των αστικών στρωμάτων.
• Αγρότες: Συντριπτική πλειονότητα ήταν μικροϊδιοκτήτες που εργάζονταν με τις οικογένειές τους. Οι κολίγοι της Θεσσαλίας έχασαν πολλά δικαιώματα μετά την ενσωμάτωση των περιοχών τους.
• Αστικά Στρώματα: Επιχειρηματίες, δημόσιοι υπάλληλοι, εμπόριο, ναυτιλία, τραπεζικές εργασίες και βιομηχανία.
• Εργάτες: Εμφανίστηκαν αργά λόγω της καθυστερημένης εκβιομηχάνισης, με άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

Μετανάστευση και Αγροτικοί Αγώνες 🚜🚢

• Μετανάστευση: Εντάθηκε τον 19ο αιώνα με προορισμό τις πλούσιες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού, ιδίως την Αίγυπτο. Στα τέλη του αιώνα, η μετανάστευση στις ΗΠΑ αυξήθηκε λόγω κακών σοδειών σταφίδας και ζήτησης εργατικών χεριών.
• Αγώνες των Κολίγων: Ένοπλη σύγκρουση στο Κιλελέρ (1910) που οδήγησε αργότερα στη διανομή των τσιφλικιών.

Εργατικό Κίνημα και Κοινωνικοί Μετασχηματισμοί 🏭✊

• Πρώτες Απεργίες: Δεκαετία του 1870 σημειώθηκαν οι πρώτες εργατικές απεργίες.
• Σοσιαλιστικές Ιδέες: Διάδοση από κύκλους διανοουμένων. Η πρώτη Πρωτομαγιά γιορτάστηκε το 1891 στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
• Γυναικείο Ζήτημα: Αναγνώριση δικαιωμάτων και εκπαίδευση γυναικών.