🌅 Η Παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

α. Η Πορεία προς την Παρακμή

🏰 Παραδοσιακός Χαρακτήρας του Οθωμανικού Κράτους

• Κάμψη των Κατακτήσεων: Από το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, η παρακμή των κατακτήσεων αποδυνάμωσε το πνεύμα του ιερού πολέμου.
• Αποστροφή προς τη Δυτική Γνώση: Εμπόδιζε την τεχνική και επιστημονική πρόοδο.
• Χρήση Διερμηνέων: Χρησιμοποιούσαν χριστιανούς και Φαναριώτες ως διερμηνείς και διπλωμάτες.

💰 Το Πρόβλημα των Δημοσίων Οικονομικών

• Μείωση Εσόδων: Η ανάσχεση της κατακτητικής ορμής και η απώλεια εδαφών μείωσαν τα δημόσια έσοδα.
• Ανάθεση Δημοσίων Αξιωμάτων: Ανατέθηκαν κατόπιν πλειστηριασμού, εμποδίζοντας την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής.
• Υποτίμηση Νομίσματος: Η εισροή χρυσού και αργύρου από την Αμερική υποτίμησε το οθωμανικό νόμισμα.

🛳️ Οικονομική Διείσδυση της Δύσης

• Κυριαρχία Ευρωπαϊκών Χωρών: Η παραδοσιακή αποχή των Οθωμανών από τη ναυτιλία και το εμπόριο επέτρεψε την κυριαρχία των ευρωπαϊκών χωρών.
• Διομολογήσεις: Εμπορικές συμφωνίες με ευρωπαϊκά κράτη οδήγησαν σε αποικιακή εκμετάλλευση.

🌾 Εγκατάλειψη της Υπαίθρου

• Καταπίεση και Εκμετάλλευση: Οι κάτοικοι της υπαίθρου εγκατέλειπαν την ύπαιθρο λόγω καταπίεσης, δυσβάστακτων φόρων, χαμηλής παραγωγής και ανασφάλειας.
• Η Μεγάλη Φυγή: Το φαινόμενο της εγκατάλειψης ολόκληρων χωριών πήρε διαστάσεις κατά τον 18ο αιώνα.

🏛️ Κεντρική Διοίκηση και Στρατός

• Μείωση Εξουσίας του Σουλτάνου: Οι περισσότεροι σουλτάνοι μέχρι τον Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή αναδείχθηκαν για την ικανότητα και την ευφυία τους, διευθύνοντας προσωπικά τις εκστρατείες. Μετά τη χαλάρωση της κατακτητικής ορμής, οι σουλτάνοι επιδίδονται στη χλιδή και τον τρυφηλό βίο.

• Πρόβλημα στις Επαρχίες: Η επαρχιακή διοίκηση καταπιέζει τους υπηκόους και τα τιμάρια μετατρέπονται σε ιδιωτικά τσιφλίκια, επιδεινώνοντας τη θέση των χωρικών.

⚔️ Η Επαρχιακή Διοίκηση και ο Στρατός

• Κρίση στον Στρατό των Γενιτσάρων: Η εγκατάλειψη του θεσμού του παιδομαζώματος, η δυνατότητα διείσδυσης στο σώμα και η χαλάρωση της πειθαρχίας οδήγησαν στην παρακμή του στρατού.
• Αποδιοργάνωση του Στόλου: Η έλλειψη επαρκών πληρωμάτων και η υστέρηση στην τεχνική καθιστούσε το οθωμανικό ναυτικό λιγότερο αποτελεσματικό από εκείνο των ευρωπαϊκών χωρών.

🌍 Φυγόκεντρες Τάσεις

• Αποσύνθεση του Κράτους: Η κατάσταση αυτή ευνοούσε τη διακίνηση ανατρεπτικών ιδεών και διευκόλυνε τις φυγόκεντρες τάσεις των κατά τόπους ισχυρών τοπικών αξιωματούχων.
• Απελευθερωτικά Κινήματα: Το απελευθερωτικό όραμα του Ρήγα, η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και η προετοιμασία του Αγώνα, η επανάσταση στη Σερβία το 1804 και οι αποσχιστικές κινήσεις του Αλή πασά των Ιωαννίνων, του πασά του Βιδινίου Πασβάνογλου και του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου.

β. Οι Απαρχές του Ανατολικού Ζητήματος

📜 Απώλεια Εδαφών και Ανατολικό Ζήτημα

• Ρωσική Επεκτατική Πολιτική: Από τον Μέγα Πέτρο της Ρωσίας, η Ρωσία διεκδικούσε εδάφη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
• Συρρίκνωση της Αυτοκρατορίας: Σχεδόν κάθε αναμέτρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις οδηγούσε στην εδαφική της συρρίκνωση και γέννησε το Ανατολικό Ζήτημα.

• Αγγλική Παρέμβαση: Η ανάγκη των Άγγλων να διασφαλίσουν το δρόμο προς τις Ινδίες αύξησε τη στρατηγική σημασία της Αιγύπτου και της Ανατολικής Μεσογείου, φοβούμενοι την επιρροή της Γαλλίας ή της Ρωσίας.

Τελικές Δηλώσεις

Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, που επηρέασε την οικονομία, την κοινωνία και τη διοίκηση της αυτοκρατορίας. Οδήγησε στην αποσύνθεση της κρατικής εξουσίας και στη δημιουργία φυγόκεντρων τάσεων που υπονόμευσαν τη συνοχή της. Οι αλλαγές αυτές άνοιξαν το δρόμο για τα απελευθερωτικά κινήματα των υπόδουλων λαών και διαμόρφωσαν το Ανατολικό Ζήτημα, το οποίο σημάδεψε τις διεθνείς σχέσεις στην περιοχή για αιώνες.