Η Μικρασιατική Εκστρατεία και η Καταστροφή 🔥

Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα, ως νικήτρια χώρα, απέστειλε στρατό στη Μικρά Ασία. Το όνειρο της απελευθέρωσης των αλύτρωτων αδελφών της περιοχής φάνηκε προς στιγμή να πραγματοποιείται. Όμως σύντομα οι ελπίδες διαψεύσθηκαν. Στα τέλη Αυγούστου του 1922, τα τουρκικά στρατεύματα νίκησαν οριστικά τον ελληνικό στρατό. Η ήττα του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος είχε ως συνέπεια την καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού και τον ξεριζωμό του από τις εστίες του, γνωστή ως Μικρασιατική Καταστροφή.

Η Σμύρνη καίγεται

Η Σμύρνη καίγεται, οι χριστιανοί κάτοικοι της προσπαθούν απεγνωσμένα να σωθούν, ενώ οι ναύτες των συμμαχικών δυνάμεων παρακολουθούν αμέτοχοι

Ιστορική γραμμή 📜

• Συνθήκη των Σεβρών (1920): Τερμάτισε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, δημιουργώντας μια περιορισμένη εδαφικά Τουρκία. Οι νικήτριες δυνάμεις της Αντάντ διεκδικούσαν περιοχές της:

  • 🇬🇧 Βρετανία: Τα στενά του Βοσπόρου και την Κωνσταντινούπολη
  • 🇮🇹 Ιταλία: Την Αττάλεια
  • 🇫🇷 Γαλλία: Την Κιλικία
  • 🇬🇷 Ελλάδα: Την περιοχή της Σμύρνης

• Αποβίβαση ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη: Στις 2 Μαΐου 1919, αναλαμβάνοντας τη διοίκησή της για πέντε χρόνια.

• Επέκταση γραμμής κατοχής: Κατάληψη σημαντικών κέντρων Αφιόν Καραχισάρ και Εσκί Σεχιρ, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο μέτωπο επιχειρήσεων.

• Πολιτικές εξελίξεις:

  • Νοέμβριος 1920: Ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές.
  • Επανέλευση βασιλιά Κωνσταντίνου: Προκαλώντας τη δυσαρέσκεια των Άγγλων και των Γάλλων.
  • Συνέχιση του πολέμου: Αλλαγή ηγεσίας του στρατεύματος.

• Αντίδραση Τούρκων:

  • Εμφύλιος πόλεμος: Μεταξύ οπαδών του Σουλτάνου και του αξιωματικού Μουσταφά Κεμάλ.
  • Υποστήριξη από Ιταλούς, Γάλλους και Σοβιετικούς: Προμήθεια όπλων και πυρομαχικών.

Η Καταστροφή 😔

• Ελληνικές στρατιωτικές επιχειρήσεις: Παρά τις αντίξοες συνθήκες, προχώρησαν νικηφόρα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
• Οπισθοχώρηση: Τον Αύγουστο του 1921, ο ελληνικός στρατός οχυρώθηκε σε αμυντική γραμμή (Εσκί Σεχίρ - Κιουτάχεια - Αφιόν Καραχισάρ).
• Τελική επίθεση των Τούρκων: Αύγουστος 1922, οι Τούρκοι νικούν και ο ελληνικός στρατός υποχωρεί.
• Καταστροφή της Σμύρνης: Στα τέλη Αυγούστου 1922, οι Τούρκοι πυρπολούν την ελληνική και αρμενική συνοικία της πόλης. Σφαγές χριστιανών και λεηλασίες ολοκληρώνουν την καταστροφή. 🔥🏡💔

Γλωσσάρι 📚

• Τουρκία: Το κράτος που σχηματίστηκε μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πρωτεύουσα την Άγκυρα.
• Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ: Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός, ηγέτης του κινήματος των Νεοτούρκων και μετέπειτα Πρόεδρος της Τουρκίας.
• Αντίξοος: Δύσκολος, δυσμενής.
• Σαγγάριος: Ποταμός στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, κοντά στην Άγκυρα.
• Αλμυρά έρημος: Έρημος στην Κεντρική Μικρά Ασία.

---

Οι πηγές αφηγούνται... 📖

Διάγγελμα του Ελευθερίου Βενιζέλου προς το λαό της Σμύρνης, Μάιος 1919

«Η κατάλληλη στιγμή έφτασε. Η Ελλάδα κλήθηκε από το Συνέδριο της Ειρήνης να καταλάβει τη Σμύρνη για να εξασφαλίσει την τάξη. Οι ομογενείς καταλαβαίνουν ότι η απόφαση αυτή πάρθηκε γιατί στη συνείδηση αυτών που διήυθυναν το Συνέδριο είναι αποφασισμένη η ένωση της Σμύρνης με την Ελλάδα. Έχοντας διατελέσει μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους υπόδουλος κάτω από τον ίδιο σκληρότατο ζυγό, γνωρίζω ποια αισθήματα χαράς θα πλημμυρίσουν σήμερα τις ψυχές των Ελλήνων της Μικρασίας. Την έκφραση των αισθημάτων αυτών δε σκοπεύω, βεβαίως, να παρεμποδίσω. Αλλά είμαι βέβαιος ότι η έκφραση αυτή δε θα λάβει κανένα χαρακτήρα ούτε εχθρικότητας, ούτε υπεροψίας απέναντι στους σύνοικους πληθυσμούς».

Οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη

«Γύρω στις 11 το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου του 1922 άκουσα από το δρόμο ουρλιαχτά τρομοκρατημένων ανθρώπων. Βγήκα στην εξώπορτα του προξενείου και είδα ένα πλήθος πανικόβλητων κατοίκων της πόλης να τρέχουν αλαφιασμένοι προς το προξενείο για να ζητήσουν άσυλο. Τους σταμάτησαν οι ναύτες που φρουρούσαν το οίκημα, αλλά ο κόσμος συνέχιζε να φωνάζει υστερικά. Έριξα μια ματιά από την ταράτσα του κτιρίου που είχε θέα σε όλη την προκυμαία και διαπίστωσα την αιτία που είχε προκαλέσει τον πανικό: ήταν το τουρκικό ιππικό».
- Τζορτζ Χόρτον, Αναφορικά με την Τουρκία, Αθήνα 1992, σ. 146.

---

Ματιά στο παρελθόν 🔍

Γενοκτονίες των λαών 🕊️💔

Η είσοδος του 20ού αιώνα συνοδεύτηκε από έξαρση του εθνικισμού σε όλες τις βαλκανικές χώρες. Οι μειονότητες θεωρήθηκαν απειλή για την εθνική ομοιογένεια και επιδιώχθηκε είτε να αφομοιωθούν είτε εναλλακτικά να εκδιωχθούν ή να εξαλειφθούν. Με άξονα αυτή τη γενική αρχή κινήθηκαν σχεδόν όλα τα βαλκανικά κράτη. Ιδιαίτερα όμως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι διώξεις εναντίον των μειονοτικών ομάδων πήραν δραματικό χαρακτήρα. Προηγήθηκε η γενοκτονία των Αρμενίων. Ακολούθησαν οι σφαγές και ο συστηματικός διωγμός των Ελλήνων του Πόντου και της Δυτικής Μικράς Ασίας την περίοδο 1914-1922, που προσέλαβαν τις διαστάσεις γενοκτονίας.

Γενοκτονίες των λαών

Χριστιανοί της Μικράς Ασίας να παί

ρνουν το δρόμο για τα περίφημα «Τάγματα Εργασίας» (αμελέτ ταμπουρού). Οι περισσότεροι πέθαναν εκεί κάτω από ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες.

Αυστριακός υπουργός των Εξωτερικών προς το Βερολίνο

«Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του κράτους, όπως πριν τους Αρμενίους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ' τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τουρκικά τάγματα τιμωρίας ή καίονται και καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα, τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερήσιαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων».
- Πολύχρονης Κ. Ενεπεκίδης, Οι διωγμοί των Ελλήνων τον Πόντον (1908-1918), Αθήνα 1962, σ. 11.

Μαρτυρία του Τούρκου αξιωματικού Μεχμέτ Ρεούφ Εφέντη

«Γεγονότα Μερζιφούντος: Όταν οι Εθνικές Δυνάμεις υποχωρούσαν κατά τις μάχες του Σαγγαρίου, επειδή είχαν μεγάλη ανάγκη τη δύναμη του Οσμάν αγά, η Επιτροπεία της Εθνικής Άμυνας τον διέταξε να σπεύσει να συμμετάσχει στις μάχες του Σαγγαρίου. Ο Οσμάν αγάς, λαμβάνοντας τη διαταγή αυτή, αναχώρησε για να μεταβεί στην Άγκυρα μέσω Σαμψούντος. Μόλις έφτασε στη Σαμψούντα, οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης υπέστησαν και δεύτερη σφαγή. Μετά από τρεις ημέρες γύρω στις 8.00 το απόγευμα (ευρωπαϊκή ώρα) η Μερζιφούς πολιορκείται τελείως. Συλλαμβάνεται ο Καϊμακάμης και οι Διοικητές της Χωροφυλακής για να μην εναντιωθούν στις ενέργειες του Οσμάν αγά και έτσι η ζωή, η τιμή και η περιουσία των κατοίκων της Μερζιφούντος μένει στα χέρια των συμμοριτών αυτών. Μέσα σε τέσσερις-πέντε ημέρες όλοι οι Έλληνες κάτοικοι, χωρίς να εξαιρούνται ούτε τα μικρά παιδιά, σφάζονται ολοκληρωτικά και λεηλατούνται καθώς δημεύονται όλα τα αντικείμενα και τα ζώα τους. Μέσα στην ταραχή αυτή οι συμμορίτες βάζουν φωτιά και πυρπολούν τελείως τις Ελληνικές συνοικίες».
- Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Η γενοκτονία των Ελλήνων τον Πόντου, Αθήνα 2004, σ. 532.