Η Θράκη, η Μικρά Ασία και ο Πόντος, ακμαία ελληνικά κέντρα 🌍
Με το πρωτόκολλο που υπέγραψαν στο Λονδίνο οι Μεγάλες Δυνάμεις το 1830, συγκροτήθηκε ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Ωστόσο, το Πρωτόκολλο του Λονδίνου δεν ικανοποιούσε όλες τις προσδοκίες των Ελλήνων. Τα σύνορα του νέου κράτους ήταν περιορισμένα, αφήνοντας έξω πολλούς ελληνικούς πληθυσμούς και σημαντικές πόλεις, όπου ανθούσε το ελληνικό εμπόριο. Στη Θράκη, στα παράλια της Μικράς Ασίας, στον Πόντο και στην Καππαδοκία ζούσαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, που ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί και μιλούσαν την ελληνική, την τουρκική ή την αρμενική γλώσσα.
Η Ελλάδα στον 19ο αιώνα 📜
Οι Έλληνες των αλύτρωτων περιοχών 🏛️
- Διώξεις (1821): Οι Έλληνες στη Θράκη, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο υπέστησαν διώξεις από τους Τούρκους.
- Βελτίωση συνθηκών (1856): Μετά από μεταρρυθμίσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι συνθήκες ζωής των Ελλήνων βελτιώθηκαν.
Διοίκηση και εκπαίδευση 🎓
- Διοίκηση: Οι υπόδουλοι Έλληνες διοικούνταν από εκλεγμένους δημογέροντες και εφόρους υπό την ηγεσία του τοπικού μητροπολίτη.
- Εκπαίδευση: Ιδρύθηκαν Αρρεναγωγεία και Παρθεναγωγεία, ενώ σημαντική ήταν η συμβολή της «Κεντρικής Εκκλησιαστικής και Πνευματικής Επιτροπής» στην εκτύπωση βιβλίων και την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας.
Οικονομική δραστηριότητα 💹
- Θράκη: Παρά τις δυσκολίες, οι Έλληνες ασχολούνταν με το εμπόριο σιταριού και καπνών.
- Μικρά Ασία και Πόντος: Οι Έλληνες διακρίθηκαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία, ενώ ιδρύθηκαν ξακουστά σχολεία όπως η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας.
- Καππαδοκία: Παρά τη γεωγραφική απομόνωση και τη βαριά φορολογία, οι Έλληνες προόδευσαν και εκτύπωσαν πολλά βιβλία στα καραμανλίδικα.
Γλωσσάρι 📚
- Εποπτεύω: Επιβλέπω.
- Επιδημία: Η εξάπλωση αρρώστιας σε μια περιοχή σε σύντομο χρονικό διάστημα.
- Ανατολική Ρωμυλία: Περιοχή στην οποία κατοικούσαν πολλοί Έλληνες. Σήμερα αποτελεί τμήμα της Βουλγαρίας.
- Ενδότερα: Το εσωτερικό, η ενδοχώρα.
- Ανατολία: Η Μικρά Ασία.
Οι πηγές αφηγούνται... 📜
Περιγραφή των Σμυρνιών
«Ξύπνιοι, ευκίνητοι, ευφυέστατοι και εξαιρετικά διασκεδαστικοί, οι Έλληνες της Σμύρνης είναι καφετζήδες, παντοπώλες ή βαρκάρηδες: τρία επαγγέλματα που τα προτιμούν στην κατώτερη τάξη, όπως οι συμπατριώτες τους της ανώτερης τάξης διαλέγουν το επάγγελμα του δικηγόρου ή του γιατρού. Αν είσαι καφετζής, φλυαρείς όλη μέρα, μαθαίνεις όλα τα νέα, μιλάς για τα πολιτικά, βρίζεις τους Τούρκους, κινείσαι, δρας και αγωνίζεσαι με τον τρόπο σου για τη Μεγάλη Ιδέα. Αν είσαι παντοπώλης, πουλάς λίγο απ' όλα, εμπορεύεσαι, συναλλάσσεσαι, πράγματα που αποτελούν ατέλειωτη ευτυχία για έναν Έλληνα. Αν είσαι βαρκάρης, βρίσκεσαι διαρκώς συντροφιά με τη θάλασσα, αυτή την παλιά φίλη των απογόνων του Οδυσσέα, κινείσαι δεξιά-αριστερά στο πήγαιν' έλα του λιμανιού, γνωρίζεις καινούργια πρόσωπα, ρωτάς τους ταξιδιώτες που 'ρχονται από μακριά, φιλονικείς μαζί τους για την τιμή της μεταφοράς - άλλη μια σπάνια απόλαυση για τον Έλληνα. Πρόκειται για μια φυλή διασκεδαστική και τελικά συμπαθητική, παρά τα ελαττώματά της, υπομονετική, ανθεκτική, ολιγαρκή και ελαφρά επίμονα προσηλωμένη στην ακατάβλητη προσδοκία της».
- G.Deschamps, Στους δρόμους της Μικρασίας. Οδοιπορικό 1890.
Αναφορά Βρετανού Υποπρόξενου στην Τραπεζούντα προς το βρετανικό Υπουργείο των Εξωτερικών
«Έχω την τιμή να σας πληροφορήσω ότι τον περασμένο Ιούλιο εξακρίβωσα ότι 600, περίπου, ελληνικές οικογένειες, κυρίως χτίστες, κάτοικοι της Σάντας, ενός χωρίου αυτής της περιοχής, επρόκειτο να μεταναστεύσουν στο Πότι της Ρωσίας. Ο Ρώσος Πρόξενος τους υποσχέθηκε εργασία στην κατασκευή του λιμανιού και της πόλης και διανομή μιας μεγάλης έκτασης γης καθώς και άλλα προνόμια. Όταν το έμαθα, αναζήτησα κάποιους από τους πλέον αξιόπιστους ανθρώπους τους, οι οποίοι αρνήθηκαν ότι αυτό το γεγονός είχε κάποια σχέση με τον Ρώσο Πρόξενο. Δήλωσαν όμως ότι σκόπευαν να μεταναστεύσουν στη Ρωσία, εκτός αν τύχουν σωστής μεταχείρισης από τις τοπικές τουρκικές αρχές, εναντίον των οποίων έχουν αρκετά δικαιολογημένα παράπονα».
- Κώστα Φωτιάδη, Πτυχές της ιστορίας του κρυπτοχριστιανικού προβλήματος.
Ματιά στο παρελθόν 🔍
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων 🏅
Το τέλος του 19ου αιώνα χαρακτηρίστηκε επίσης και από την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Πρωτοβουλία του Γάλλου βαρόνου Πιέρ ντε Κουμπερτέν, εμπνευσμένη από τα αρχαία ελληνικά αθλητικά ιδεώδη. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης εποχής, μετά από πρόταση του Δημήτριου Βικέλα, πραγματοποιήθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Ξεκίνησαν στις 5 Απριλίου 1896. Ιδιαίτερα συγκινητική για τους Έλληνες ήταν η νίκη του Σπύρου Λούη στο αγώνισμα του μαραθωνίου δρόμου.