Οι δάσκαλοι του Γένους 📚

Δάσκαλοι του Γένους ονομάζονται οι μορφωμένοι Έλληνες που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέβαλαν, με την προφορική διδασκαλία τους ή με τα κείμενά τους, στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας. 🌟

Κύριοι εκπρόσωποι 🧑‍🏫

• Κληρικοί: Πολλοί από τους δασκάλους του Γένους ήταν ή έγιναν αργότερα κληρικοί. ⛪
• Σπουδές: Σπούδασαν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, στα Ιόνια Νησιά, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στο εξωτερικό. 🌍

Τρόποι διδασκαλίας 📖

• Χώροι: Δίδασκαν σε ναούς, σχολεία και δημόσιους χώρους. 🏫
• Γραπτά έργα: Έγραφαν επιστολές, άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, καθώς και ολόκληρα βιβλία, τα οποία τύπωναν με την υποστήριξη της Εκκλησίας, των Φαναριωτών ηγεμόνων ή φιλομαθών εμπόρων. 📝

Συμβολή στην παιδεία 🎓

• Ίδρυση σχολείων: Βοήθησαν στην ίδρυση σχολείων και την τόνωση της ελληνικής παιδείας. 🏫
• Προετοιμασία για την Επανάσταση: Συμμετείχαν στην ιδεολογική προετοιμασία της Μεγάλης Επανάστασης του 1821. ⚔️
• Φιλελληνισμός: Προώθησαν την ανάπτυξη του Φιλελληνισμού στη Δύση. 🌍

Νεοελληνικός Διαφωτισμός 💡

Κατά τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα, οι ιδέες και τα κηρύγματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού κυριαρχούσαν στη Δυτική Ευρώπη. Οι φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες έφτασαν γρήγορα στην ελληνική Χερσόνησο, δυναμώνοντας την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων. Η πνευματική αυτή δραστηριότητα ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός.

Σημαντικές προσωπικότητες 🧠

• Δημήτριος Καταρτζής: Φαναριώτης νομικός. ⚖️
• Ευγένιος Βούλγαρης: Κερκυραίος κληρικός, δίδαξε φιλοσοφία και μαθηματικά στην Αθωνιάδα Σχολή. 🧮
• Γρηγόριος Κωνσταντάς & Δανιήλ Φιλιππίδης: Συγγραφείς της «Γεωγραφίας Νεωτερικής». 🗺️
• Μιχαήλ Περδικάρης: Κοζανίτης γιατρός, σατίρισε πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του. 🩺

Έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού 📜

• «Ελληνική Νομαρχία» (1806): Έργο άγνωστου συγγραφέα αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή. Καταδικάζει την «αναρχία» και τη «μοναρχία» και προβάλλει τη «νομαρχία» ως ιδανική διοίκηση. 🏛️

Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ✝️

• Συνδυασμός πίστης και παιδείας: Συνδύαζε το πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού με τη θρησκευτική πίστη και την εθνική συνείδηση. 📖
• Δραστηριότητα: Ήταν λόγιος μοναχός του Αγίου Όρους, ιεροκήρυκας και μάρτυρας. Περιόδευε στην ύπαιθρο για να αναχαιτίσει τους εξισλαμισμούς και ίδρυε σχολεία. 🏫

Γλωσσάρι 📚

• Φιλομαθής: Αυτός που αγαπά τη μάθηση. 📘
• Ιδεολογική προετοιμασία της Μεγάλης Επανάστασης: Η διάδοση και καλλιέργεια των επαναστατικών ιδεών στο λαό από τους Δασκάλους του Γένους. ⚔️
• Φιλελληνισμός: Κίνημα των ξένων που αγαπούσαν τους Έλληνες και τον ελληνικό πολιτισμό. 🌍
• Ριζοσπαστικές ιδέες: Πρωτοποριακές αντιλήψεις για την εποχή τους. 💡

---

Οι πηγές αφηγούνται... 📜

Σύμβαση μαθητείας, 16 Ιουνίου 1560

«Μέσα σε σπίτι της Αγίας Τριάδας της Παραλλείου ο κυρ Ιωαννίκιος ο ιερομόναχος, κατά κόσμον Βλάσης, συμφώνησε με τον κυρ Παύλο τον Αργυρό και ανέλαβε ο Ιωαννίκιος ένα παιδί με το όνομα Θωμάς, που ήταν συγγενής του Παύλου για να το μάθει γράμματα...». ✉️

Η δύναμη των νόμων

«Ας μάθουν λοιπόν όλοι οι φτωχοί γονείς ότι σε ένα καθεστώς που κυριαρχούν οι νόμοι, ο καθένας μπορεί να ζήσει καλά, ακόμη και χωρίς να είναι πλούσιος...». 📜

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός απευθύνεται προς τους γονείς

«Και εσείς, γονείς, να παιδεύετε τα παιδιά σας εις τα χριστιανικά ήθη, να τα βάνετε να μανθάνουν γράμματα...». 🏫

---

Ματιά στο παρελθόν 🔍

Το «Κρυφό Σχολειό»

Την πρώτη περίοδο μετά την Άλωση, τα γράμματα και οι τέχνες οπισθοδρόμησαν. Τα ελληνικά γράμματα διδάσκονταν κυρίως στις εκκλησίες ή στα μοναστήρια, από δασκάλους ιερωμένους. Η εικόνα του Νικολάου Γύζη «το Κρυφό Σχολειό» και το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη αποτυπώνουν αυτές τις συνθήκες. 🏫

«Απ' έξω μαυροφόρ' απελπισιά, πικρής σκλαβιάς χειροπιαστό σκοτάδι, και μέσα στη θολόκτιστη εκκλησιά, στην εκκλησιά, που παίρνει κάθε βράδυ την όψη του σχολειού, το φοβισμένο φως του καντηλιού τρεμάμενο τα ονείρατα αναδεύει, και γύρω τα σκλαβόπουλα μαζεύει».

«Ένας ψαλμός ακούγεται βαθύς σα μελωδίες ενός κόσμου άλλου, κι ανατριχιάζει ακούοντας καθείς προφητικά τα λόγια του δασκάλου με μια φωνή βαριά. "Μη σκιάζεστε στα σκότη! Η λευτεριά σαν της αυγής το φεγγοβόλο αστέρι της νύχτας το ξημέρωμα θα φέρει"».