Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων 🌿🔒

Μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι υπόδουλοι Έλληνες ζούσαν δύσκολα, αντιμετωπίζοντας πολλές διακρίσεις, ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Πολλές από αυτές σχετίζονταν με τη φορολογία. 💰

Γυναίκες απασχολημένες με διάφορες οικιακές εργασίες, Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Η ζωή μετά την κατάκτηση 🌍

Μετά την τουρκική κατάκτηση, οι περισσότερες από τις επιφανείς Βυζαντινές οικογένειες που επέζησαν, μετανάστευσαν κυρίως σε λατινοκρατούμενες περιοχές ή στη Δυτική Ευρώπη. Όσες από αυτές παρέμειναν στην Κωνσταντινούπολη, συγχωνεύθηκαν με Έλληνες που ήρθαν στην Πόλη από την Καραμανία, τον Πόντο ή τα νησιά του Αιγαίου και πλούτισαν ως βιοτέχνες ή έμποροι. Έτσι, γύρω από το Πατριαρχείο σχηματίστηκε μια νέα άρχουσα τάξη, οι Φαναριώτες, που από τον 17ο αιώνα ανέπτυξε σημαντικό εθνικό ρόλο σε τομείς όπως η εκπαίδευση. 📚🏛️

Διακρίσεις και Περιορισμοί 📜❌

Αν και θεωρητικά οι Οθωμανοί Σουλτάνοι παραχωρούσαν κάποιες ελευθερίες στους «απίστους» υπηκόους τους, στην καθημερινή ζωή οι περιορισμοί ήταν πολλοί:

• Οι Χριστιανοί υποχρεώνονταν να κατοικούν σε φτωχικές συνοικίες των πόλεων.
• Υπηρετούσαν στο στρατό μόνο σε βοηθητικές υπηρεσίες, είτε ως ναύτες και οδηγοί.
• Απαγορεύονταν οι λιτανείες.
• Οι σοβαρές δικαστικές υποθέσεις εξετάζονταν στα μουσουλμανικά ιεροδίκεια και όχι στα εκκλησιαστικά δικαστήρια. ⚖️

Η Κατανομή των Φόρων 💰

Οι σημαντικότερες διακρίσεις αφορούσαν την κατανομή των φόρων:

• Κεφαλικός φόρος: Υποχρεωτικός για όλους τους μη Μουσουλμάνους.
• Φόρος εστίας: Για τις κατοικίες τους.
• Έγγειος φόρος: Για τη χρήση της γης.
• Δεκάτη: Φόρος ίσος με το 1/10 της αγροτικής παραγωγής. 🌾

Υπήρχαν επίσης και έκτακτοι φόροι, καθώς και αγγαρείες. Οι διακρίσεις σε βάρος των Χριστιανών ήταν πιο έντονες σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου οι τοπικοί διοικητές εκμεταλλεύονταν την αδυναμία ελέγχου της κεντρικής εξουσίας. 🔒

Σκληρά Μέτρα και Καταπιέσεις 🗡️

Τα πιο σκληρά μέτρα που αντιμετώπισαν οι Χριστιανοί ήταν:

• Σφαγές και αιχμαλωσίες.
• Εξισλαμισμοί.
• Παιδομάζωμα.
• Εγκατάσταση τουρκικών και άλλων φύλων σε εύφορα εδάφη. 🏞️

Οι περισσότεροι υπόδουλοι κατείχαν εκτάσεις γης κυρίως σε άγονες περιοχές ή σε νησιά, ενώ τα πιο εύφορα κτήματα ανήκαν στο Σουλτάνο και τους Οθωμανούς. 🌱

---

Γλωσσάρι 📚

• Λατινοκρατούμενες περιοχές: Οι περιοχές που κατείχαν χριστιανικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης και κυρίως η Βενετία. 🌍
• Καραμανία: Περιοχή στη σημερινή Κεντρική Τουρκία.
• Πατριαρχείο: Η ανώτατη θρησκευτική αλλά και πολιτική αρχή των Ορθοδόξων κατά την Τουρκοκρατία. 🏛️
• Άρχουσα τάξη: Η ανώτερη τάξη κοινωνικά ή οικονομικά.
• Ιεροδικείο: Μουσουλμανικό δικαστήριο. ⚖️
• Κεφαλικός φόρος: Φόρος που πλήρωναν όλοι οι μη Μουσουλμάνοι.
• Δεκάτη: Φόρος ίσος με το 1/10 της αγροτικής παραγωγής. 🌾
• Εξισλαμισμός: Η προσχώρηση στη μουσουλμανική θρησκεία.

---

Οι πηγές αφηγούνται... 📜

Το Παιδομάζωμα

«Ανάθεμά σε, βασιλιά, και τρις ανάθεμα σε,
με το κακό οπόκαμες, και το κακό που κάνεις.
Στέλνεις, δένεις τους γέροντας, τους πρώτους τους παπάδες
Να μάσης παιδομάζωμα, να κάμης γενιτσάρους.
Κλαιν' οι γοναιοι τα παιδιά, κ' οι αδελφές τ' αδέλφια,
Κλαίγω κ' εγώ και καίγομαι και όσο θα ζω θα κλαίγω.
Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου».

Δημοτικό τραγούδι από την Ήπειρο

Βιαιότητες σε βάρος Χριστιανών

«… Και ο μπέης τους δέχτηκε με τιμές και χαρά ψεύτικη και αφού του εξήγησαν ότι παρασύρθηκαν από τους Φράγκους και πήρανε τα άρματα αλλά δεν έκαναν κανένα κακό, ο μπέης τους συγχώρεσε και τους συμβούλευσε να είναι πάντα φρόνιμοι και να κοιτάζουν τη δουλειά τους και το πρωί μόλις χαράξει να φύγουν. Μάθετε λοιπόν τον τρομερό δόλο που τους έκαμε ο μπέης αι τον μαρτυρικό τους θάνατο. Το βράδυ διέταξε και τους έπιασαν έναν-έναν και τους αλυσόδεσαν και τους έβαλαν σε ένα σκοτεινό μπουντρούμι και εκεί με τα σπαθιά τους έσφαξαν όλους, και τους ογδόντα, χωρίς να λείπει κανένας και ένας μονάχα από το χωριό Βουνοχώρα, που τον έλεγαν Δημήτρη Λυκοθανάση, επειδή ήταν ανδρειωμένος άνθρωπος, έσπασε τα σίδερα και αρπάζοντας το σπαθί ενός δημίου έσφαξε δυο Τούρκους και τον φρουρό της πύλης και τρέχοντας σαν ελάφι, γλύτωσε από το μακελειό. και ύστερα από πέντε ημέρες αφού έφτασε στο χωριό του πέθανε. Εκτελέστηκαν λοιπόν με χίλια βασανιστήρια οι άλλοι ογδόντα, οι πρώτοι άρχοντες και τα ανδρειότερα παλικάρια, με δόλο μεγάλο. μάθετε. είκοσι δύο Γαλαξιδιώτες. τρεις Βουνοχωρίτες. δύο Πεντεοριτες. τρεις Αγιαθυμιώτες. δέκα Βιτρινιτζώτες. τρεις Κισσελιτες. δύο Βιδαβιτες. είκοσι Λοιδορικιώτες. και δεκατέσσερις Σαλονιταις. όλοι για την πατρίδα και τη θρησκεία, συγχωρεμένοι από όλες τις αμαρτίες!».

Ευθυμίου Ιερομονάχου, Χρονικό του Γαλαξειδίου, επιμέλεια Ηλίας Αναγνωστάκης, Αθήνα 1985, σσ. 51-53.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

---

Ματιά στο παρελθόν 🕰️

Έλληνες λόγιοι στη Δύση 🌍📜

Από τα μέσα του 14ου αιώνα και ιδίως μετά την Άλωση (1453), οι Έλληνες λόγιοι εγκαταλείπουν τη Βυζ

αντινή Αυτοκρατορία και καταφεύγουν στη Δυτική Ευρώπη. Μαζί τους μεταφέρουν πλήθος από χειρόγραφα της κλασσικής και της βυζαντινής γραμματείας. Στις νέες πατρίδες τους, οι Έλληνες λόγιοι συνεισέφεραν στην άνθιση των ευρωπαϊκών γραμμάτων την περίοδο της Αναγέννησης. 🌟

Ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, ο Καρδινάλιος Βησσαρίων, ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Ανδρόνικος Κάλλιστος, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, ο Μάρκος Μουσούρος και ο Ιανός Λάσκαρης υπήρξαν ορισμένοι μόνο από τις σημαντικές προσωπικότητες της εποχής. Από τους κύκλους αυτών ξεκίνησε η πνευματική αναγέννηση των Ελλήνων. 📜🌟

Ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα κυκλοφορούν, κυρίως στην Ιταλία, οι πρώτες εκδόσεις κειμένων στα νέα ελληνικά. Εξέχουσες μορφές της ελληνικής τυπογραφίας στην Ιταλία ήταν ο Ζαχαρίας Καλλιέργης και ο Νικόλαος Σοφιανός.